Ból ucha – co stosować? Objawy, przyczyny i leczenie

Strona główna » Artykuły » Ból ucha u dorosłych – co go powoduje? Leczenie bólu ucha

Otalgia, czyli ból ucha, to częsta dolegliwość osób w każdym wieku. Jej przyczyną są głównie schorzenia narządu słuchu, ale bolące ucho może świadczyć także o chorobach dotyczących innych części ciała. Wymieniamy najczęściej występujące przyczyny bólu ucha u dorosłych oraz towarzyszące im objawy. Dowiedz się również, co pomaga na ból ucha.

Spis treści:

1. Czym jest ból ucha?
2. Ból i swędzenie ucha – zapalenie ucha zewnętrznego
3. Ból ucha środkowego – możliwe przyczyny
4. Choroby niedotyczące uszu, które mogą wywoływać ból ucha i głowy
5. Ból ucha – jak wybrać leczenie?
6. Jak działają krople LIX na ból ucha?

Czym jest bólu ucha?

Ból ucha (otalgia) to objaw, którego przyczyny dzieli się na pierwotne i wtórne. Otalgia pierwotna wynika bezpośrednio z chorób narządu słuchu. Ból jest wówczas odczuwany w konkretnym miejscu, czyli w uchu zewnętrznym, środkowym lub wewnętrznym, choć często ma charakter promieniujący.

Natomiast otalgia wtórna wynika ze schorzeń, które nie dotyczą ucha. Narząd słuchu jest silnie unerwiony, dlatego wtórny ból uszu może promieniować z innych części ciała, nawet znacznie oddalonych od głowy, i często trudno jest zlokalizować jego źródło.

Ból i swędzenie ucha – zapalenie ucha zewnętrznego

Widoczną część narządu słuchu stanowi ucho zewnętrzne – małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny. Struktury te pokryte są nabłonkiem zawierającym gruczoły łojowe, których zadaniem jest wytwarzanie wydzieliny chroniącej ucho przed drobnoustrojami.

Ucho zewnętrzne narażone jest na infekcje o podłożu wirusowym, bakteryjnym i grzybiczym. Patogeny najczęściej wnikają przez uszkodzenia nabłonka, które mogą powstawać w wyniku nieprawidłowej higieny uszu czy podrażnień towarzyszących chorobom skóry. Na stan zapalny ucha zewnętrznego narażone są również osoby, które często pływają, a ich kanał słuchowy jest długotrwale wilgotny.

Zapalenie skóry ucha może powodować ból ucha zewnętrznego i tkliwość przy dotyku. Objawy zapalenia ucha zewnętrznego to również pieczenie, zwykle jednostronne (prawego lub lewego ucha), a także swędzenie ucha. Ponadto mogą występować dolegliwości odczuwane wewnątrz ucha, m.in. uczucie pełności, co wynika z obrzęku przewodu słuchowego, a także piekący, rozpierający lub kłujący ból ucha.

Objawy zbliżone do zapalenia ucha zewnętrznego mogą występować również w przypadku wypełnienia kanału słuchowego korkiem woskowinowym. Wówczas swędzenie i pieczenie w uchu może przerodzić się w silny ból ucha, któremu towarzyszy niedosłuch. Ból uszu może nasilać się zwłaszcza po zamoczeniu, co skutkuje zwiększeniem objętości zalegającej woskowiny.

Ból i kłucie w uchu mogą świadczyć również o obecności ciała obcego w uchu. Rzadziej bolące przy dotyku ucho wskazuje na krwiaki, półpasiec, ropień lub zmiany nowotworowe małżowiny usznej.

Ból ucha środkowego – możliwe przyczyny

Poza schorzeniami ucha zewnętrznego za ból mogą odpowiadać infekcyjne choroby uszu, które zajmują ucho środkowe. Wywołują je drobnoustroje (wirusy, bakterie, rzadziej grzyby). Jednak zapalenie ucha środkowego zwykle rozwija się jako następstwo infekcji nosa, zatok i gardła. Patogeny przedostają się do ucha środkowego, ponieważ jego struktury połączone są z górnymi drogami oddechowymi. Z tego też powodu często pojawia się jednoczesny ból ucha i głowy, katar, kaszel, podwyższona temperatura ciała oraz inne objawy przeziębienia.

Najczęściej występujące choroby ucha środkowego, którym towarzyszy ból ucha i okolicy za uchem, to:

• Ostre zapalenie ucha środkowego – jest to choroba uszu występująca najczęściej u dzieci, często ma charakter nawrotowy.
• Przewlekłe zapalenie ucha środkowego – objawy mogą trwać przewlekle z okresami remisji i zaostrzeń. Ból ucha zwykle mija, gdy dojdzie do perforacji (pęknięcia) błony bębenkowej.
• Zapalenie wyrostka sutkowatego – zwykle jest to powikłanie po zapaleniu ucha środkowego. Wyrostek sutkowaty to niewielka, widoczna za uszami kość, dlatego ból głowy za uchem i jednocześnie wyciek z ucha mogą wskazywać na to schorzenie.
• Niedrożność trąbki Eustachiusza – będąca następstwem obrzęku trąbki słuchowej. Dochodzi wówczas do gromadzenia się płynu i gęstej wydzieliny, powodujących uczucie zatkania ucha.

Za ból ucha mogą odpowiadać również powikłania po wcześniej przebytych infekcjach. W części przypadków rozwija się zapalenie ucha wewnętrznego. Pojawiają się wówczas silne bóle uszu, a także bóle i zawroty głowy, utrata równowagi, nudności i wymioty.

Inne choroby uszu, które powodują ból, to m.in. zmiany nowotworowe, perlaki, uszkodzenie błony bębenkowej czy złamania w obrębie czaszki.

Do uszkodzenia błony bębenkowej może dojść w wyniku urazu ciśnieniowego, zwanego inaczej barotraumą. Urazu tego można doświadczyć np. podczas lotu samolotem lub nurkowania. Dochodzi do niego w wyniku gwałtownej różnicy ciśnień zachodzącej między środowiskiem zewnętrznym a jamą bębenkową człowieka. W pierwszej kolejności pojawia się uczucie zatkania ucha, a następnie nagły ból. W skrajnych sytuacjach może dojść do krwawienia z błony bębenkowej w wyniku jej pęknięcia.

Choroby niedotyczące uszu, które mogą wywoływać ból ucha i głowy

Zdarza się, że ból ucha ma charakter rzutowy, co oznacza, że dolegliwości promieniują z innej części ciała. Co więcej, bolące ucho może być objawem schorzeń, których zwykle nie łączymy z narządem słuchu. Za dolegliwości bólowe mogą odpowiadać m.in. schorzenia górnego odcinka kręgosłupa, artropatia przy schorzeniach reumatoidalnych, zapalenia nerwów twarzowych czy nawet choroby układu pokarmowego.

Za najczęstsze przyczyny bólu promieniującego do ucha uznaje się choroby uzębienia i jamy ustnej. Ból ucha od zęba może być odczuwany zarówno wewnątrz ucha, jak i za nim. Zwykle jest pulsujący i kłujący od środka. Nieprzyjemne objawy mogą występować zarówno w przypadku chorób zęba, jak i w trakcie wyrzynania się zębów. W przypadku osób dorosłych ból ucha i szczęki zwykle wynika z wyrastania „ósemek”.

Do innych chorób jamy ustnej i gardła, które mogą powodować ból uszu, zalicza się m.in.:

• zapalenie gardła, ślinianek, jamy nosowej i zatok;
• afty i owrzodzenia jamy ustnej oraz języka;
• choroby krtani;
• zapalenie migdałków, węzłów chłonnych (głównie szyi);
• schorzenia tarczycy;
• choroby przełyku, zarówno stany zapalne, jak i refluks żołądkowo-przełykowy;
• zmiany nowotworowe w obrębie górnych dróg oddechowych, pokarmowych i głowy.

Ból odczuwany w uchu, zwłaszcza jednoczesny ból ucha i głowy, może być również jednym z objawów choroby sercowo-naczyniowej. Dolegliwości nie należy lekceważyć, zwłaszcza jeśli pojawiają się nagle, ponieważ mogą świadczyć o obecności tętniaka, a nawet zawale mięśnia sercowego.

Ból ucha – jak wybrać leczenie

Ból ucha często mija samoistnie po kilku dniach, o ile za jego występowanie odpowiada niegroźna infekcja wirusowa. Wówczas pomocne okazują się leki działające przeciwzapalnie, a także środki zmniejszające obrzęk nosa i gardła. Jeśli jednak poza bólem nie występują inne objawy lub przeciwnie, pojawiają się dodatkowe niepokojące symptomy, nie należy podejmować leczenia na własną rękę. Długotrwały ból ucha może mieć różne przyczyny i dolegliwości najlepiej skonsultować z lekarzem.

Należy pamiętać, że zakroplenie uszu domowymi specyfikami lub kroplami roślinnymi może zaszkodzić, zwłaszcza jeśli przyczyną bólu ucha są uszkodzenia błony bębenkowej, które często towarzyszą infekcjom uszu. Wszelkie sposoby na ból ucha mogą być skuteczne tylko wtedy, kiedy znana jest przyczyna dolegliwości.

Co zrobić, gdy boli ucho? Najbezpieczniej skonsultować się z lekarzem. Poza wywiadem i badaniem otoskopowym specjalista może zalecić dodatkowe badania, które pozwolą na diagnozę. Z wizytą u specjalisty nie należy zwlekać zwłaszcza w przypadku małych dzieci, a także gdy pojawiają się dolegliwości, takie jak wysoka gorączka, zawroty głowy, wymioty czy objawy ogólnoustrojowe, np. ból w klatce piersiowej i zaburzenia koncentracji.

Jeśli lekarz stwierdzi bakteryjne zapalenie ucha zewnętrznego lub środkowego, najczęściej konieczne okazuje się stosowanie antybiotyków miejscowo lub doustnie. Ból ucha redukuje się, przyjmując leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Pomocne są także krople osmotyczne o właściwościach znieczulających, o ile nie stwierdza się pęknięcia błony bębenkowej.

Jak działają krople na ból ucha?

W wielu przypadkach ból ucha można skutecznie zredukować, stosując douszne krople do uszu zawierające m.in. lidokainę, np. wyrób medyczny LIX. Działa ona znieczulająco w miejscu podania. Działanie takie występuje już po 30 sekundach od aplikacji¹. Jest to więc szybki sposób na ból ucha. Krople zawierają również glicerol, który zmiękcza zalegającą woskowinę.

 

Źródła:

1. Jurkiewicz D., Zielnik-Jurkiewicz B.: Lidokaina w zapaleniach uszu – działanie, bezpieczeństwo, zastosowanie, „Terapia”, nr specjalny, sierpień 2019.
2. Kukwa A., Zapalenie ucha środkowego, https://www.termedia.pl/Zapalenie-ucha-srodkowego,8,1721,0,1.html (data odczytu: 15.12.2022).
3. Miś Z., Zapalenie ucha i zatok, http://managerapteki.pl/zapalenie-ucha-i-zatok/ (data odczytu: 15.12.2022).
4. Bartoszewicz R., Bruzgielewicz A., Kuźmińska M. i in., Urazy ucha środkowego, „Pol. Przegląd Otorynolaryngologiczny” 2012, 4 (1), s. 303–308.