Glicerol – właściwości i zastosowanie. Czy gliceryna jest szkodliwa?

Strona główna » Artykuły » Glicerol – właściwości i zastosowanie. Czy gliceryna jest szkodliwa?

Gliceryna, określana również jako glicerol, to związek chemiczny, który ze względu na swoje właściwości ma szerokie zastosowanie w medycynie, kosmetyce oraz w przemyśle spożywczym i produkcyjnym. Sprawdź, jak działa glicerol, i poznaj szczegóły dotyczące tej wszechstronnej substancji!

 

1. Co to jest gliceryna (glicerol)?
2. Znaczenie glicerolu dla przyrody
3. Gliceryna – właściwości fizyczne
4. Gliceryna – działanie przy stosowaniu zewnętrznym
5. Gliceryna farmaceutyczna – zastosowanie glicerolu do produkcji leków
6. Glicerol – zastosowanie kosmetyczne
7. Pozostałe zastosowania glicerolu
8. Czy gliceryna jest szkodliwa? Czy ma działania niepożądane?

 

Co to jest gliceryna (glicerol)?

Glicerol i gliceryna to dwa określenia tej samej substancji, stosowane naprzemiennie. Zgodnie z budową chemiczną glicerol jest triolem, czyli najprostszym trwałym alkoholem trójwodorotlenowym o wzorze sumarycznym C₃H₈O₃ lub C₃H₅(OH)₃.

Co to jest gliceryna? To organiczny związek chemiczny należący do grupy cukroli, które – jak widać na przykładzie wzoru gliceryny – zawierają grupę hydroksylową przy każdym atomie węgla.

Związek ten został odkryty w 1779 roku przez Karla Wilhelma Schellera, który był szwedzkim chemikiem. Glicerol występuje naturalnie w przyrodzie. Otrzymuje się go w procesie zmydlania tłuszczu, w wyniku którego powstaje mydło (gliceryna i sole kwasów tłuszczowych). Obecnie bardziej popularne jest otrzymywanie gliceryny z propylenu.

Glicerol występuje powszechnie w przyrodzie, stąd znany jest glicerol roślinny obecny w tłuszczach pochodzenia roślinnego, a także zwierzęcy. Gliceryna roślinna najczęściej pozyskiwana jest z oleju palmowego lub kokosowego. Znajduje się także w żywności, głównie w niektórych owocach, winach i piwach oraz w produktach powstających z fermentacji ziaren i cukrów. Glicerol dostępny jest w każdej aptece. Jego cena to kilka złotych.

Znaczenie glicerolu dla przyrody

Ze względu na niską temperaturę zamarzania glicerol odgrywa bardzo ważne funkcje w przyrodzie. Związek ten znajduje się naturalnie w organizmach zwierzęcych i zapobiega wyziębieniu. Działanie takie związane jest z ochroną płynów ustrojowych przed zamarzaniem.

Takie właściwości gliceryny znajdują również zastosowanie w bankach spermy. Plemniki zanurzone w roztworach zawierających glicerol są chronione przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych.

Gliceryna – właściwości fizyczne

By dobrze opisać glicerynę, należy wymienić jej właściwości fizyczne. Jest to ciecz:

• gęsta, ale płynna, o konsystencji syropu, lepka;
• bezbarwna i przezroczysta;
• bezwonna, ale jej zapach bywa określany jako łagodny;
• lekko słodkawa;
• rozpuszczalna w eterze, oleju i chloroformie;
• dobrze rozpuszczalna w wodzie.

Jako ważne ze względu na zastosowanie gliceryny wymienia się jej właściwości higroskopijne. Ciecz ta wykazuje zdolność pochłaniania wilgoci. Glicerol jest również hydrofilowy, co oznacza, że łączy się z cząsteczkami wody. Ponadto doskonale sprawdza się w roli rozpuszczalnika m.in. tłuszczów.

Gliceryna – działanie przy stosowaniu zewnętrznym

Ze względu na właściwości lecznicze glicerol jest związkiem powszechnie stosowanym przy różnych problemach dermatologicznych. Preparaty z jego zawartością, jak również czysta gliceryna farmaceutyczna, znajdują zastosowanie w przypadku schorzeń takich, jak:

• łuszczyca,
• egzema,
• oparzenia,
• nadmierne wysuszenie i rogowacenie naskórka,
• zapalenie skóry, w tym pieluszkowe zapalenie u niemowląt.

Gliceryna farmaceutyczna – zastosowanie glicerolu do produkcji leków

Gliceryna farmaceutyczna ma szerokie zastosowanie jako składnik pomocniczy leków zalecanych przy wielu schorzeniach. Związek ten znajduje się w maściach, kremach, czopkach, kroplach i syropach doustnych, a także w kroplach stosowanych zewnętrznie do uszu i nosa.

Zastosowanie glicerolu zewnętrznie w maściach i kremach wspomaga nawilżenie naskórka. Z kolei stosowanie preparatów przeznaczonych do podawania do uszu, zawierających glicerol, np. w postaci kropli LIX, ma na celu pochłanianie cząsteczek wody, co umożliwia osuszenie i redukcję obrzęku towarzyszącego wielu chorobom dotyczącym narządu słuchu, takim jak np. ucho pływaka. W wyrobie medycznym LIX w glicerolu zawarta jest również lidokaina o działaniu miejscowo znieczulającym.

Glicerol – zastosowanie kosmetyczne

Ze względu na właściwości higroskopijne i hydrofilowe glicerol znajduje zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Zdolność do zatrzymywania wilgoci jest szczególnie pożądana w przypadku wszelkich kremów, balsamów i eliksirów nawilżających.

Glicerol jest chętnie wybieranym składnikiem kosmetyków przeznaczonych do każdego typu cery, ale szczególnie do cery suchej i dojrzałej. Związek ten intensywnie nawilża skórę, dzięki czemu poprawia jej jędrność i zmniejsza widoczność zmarszczek.

Należy jednak zaznaczyć, że działanie glicerolu zależy od jego stężenia. Rozcieńczona substancja działa nawilżająco. Natomiast czysta gliceryna farmaceutyczna może nadmiernie wysuszać naskórek.

Gliceryna stanowi również cenny składnik kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji włosów, głównie szamponów i odżywek. Związek ten sprawia, że włosy są miękkie, a kondycja skóry głowy ulega poprawie. Glicerol znajduje się także w wielu pastach do zębów, mydłach, żelach i kosmetykach do pielęgnacji delikatnej skóry u dzieci i niemowląt.

Pozostałe zastosowania gliceryny

Glicerol to związek o wszechstronnym zastosowaniu. Jego właściwości wykorzystywane są do wytwarzania produktów takich, jak:

• barwniki spożywcze,
• wyroby skórzane,
• płyny samochodowe,
• materiały wybuchowe.

Czy gliceryna jest szkodliwa? Czy ma działania niepożądane?

Szkodliwość gliceryny zależy przede wszystkim od drogi jej podania oraz zastosowanej dawki. W przypadku stosowania glicerolu doustnie w dużych dawkach mogą występować biegunki, nudności i wymioty. Rzadko dochodzi do podrażnień w wyniku stosowania glicerolu doodbytniczo, w formie czopków.

Z kolei działanie glicerolu stosowanego jako składnik pomocniczy preparatów farmaceutycznych o działaniu zewnętrznym ocenia się jako bardzo bezpieczne. Gliceryna niezwykle rzadko wywołuje reakcje alergiczne i zwykle nie powoduje działań niepożądanych.

 

Źródła:

1. M. Cichy: Nowe kierunki wykorzystania glicerolu w przemyśle chemicznym. Zakład Technologii Chemicznej, Wydział Chemii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Pl. M. Curie-Skłodowskiej, 20-031 Lublin. https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2016/0119/082313-rozdzial-17.pdf (data odczytu: 01.03.2023).
2. https://hortimex.pl/dodatki/glicerol-gliceryna-e-422/
3. https://www.naukowiec.org/wiedza/chemia/glicerol-gliceryna-_1105.html