Spuchnięte ucho – o czym może świadczyć? Czy to objaw zapalenia ucha?
Spuchnięte ucho to częsta dolegliwość u dziecka, ale także u osób dorosłych. Jeśli ucho jest spuchnięte w środku, najprawdopodobniej przyczynę stanowi obrzęk wywołany stanem zapalnym. Za obrzęk może odpowiadać także podrażnienie, uraz lub alergia. Sprawdź, co zrobić po zaobserwowaniu spuchniętego i czerwonego ucha!
Spuchnięte ucho – jak powstaje obrzęk?
Opuchlizna tkanek powstaje w wyniku gromadzenia się płynu, który jest wydzielany w następstwie reakcji odpornościowych, w tym stanu zapalnego. Jeśli ucho jest spuchnięte w środku, oznacza to, że czynnik drażniący spowodował obrzęk błony śluzowej wyściełającej trąbkę słuchową (trąbkę Eustachiusza), prowadząc do jej niedrożności. Jeżeli opuchlizna narasta, dochodzi do zmiany ciśnienia wewnątrz ucha, a w konsekwencji do obrzęku błony bębenkowej i wzmożonego wydzielania śluzu.
Warto zaznaczyć, że narząd słuchu może być spuchnięty z różnych przyczyn. Za obrzęk nie zawsze odpowiadają drobnoustroje chorobotwórcze (wirusy, bakterie, grzyby), ale także alergeny, urazy mechaniczne, choroby dermatologiczne czy podrażnienia.
Spuchnięte i czerwone ucho – infekcja ucha zewnętrznego
Ucho zewnętrzne to małżowina i przewód słuchowy zewnętrzny. Stan zapalny w jego obrębie zwykle jest spowodowany drobnoustrojami, które przedostają się do ucha ze środowiska zewnętrznego. Infekcję tej części ucha określa się potocznie jako ,,ucho pływaka”, ponieważ wilgoć i ciepło zwiększają ryzyko wnikania patogenów do tkanek. Jednak spuchnięte ucho najczęściej obserwuje się u dziecka, ponieważ to najmłodsi, ze względu na deficyt odporności, chorują najczęściej. Poza obrzękiem i zaczerwienieniem tkanek do objawów zapalenia ucha zewnętrznego należą także:
- swędzenie małżowiny usznej i przewodu słuchowego,
- ból ucha,
- wysypka, krwiste pęcherze i czerwone plamki,
- zaburzenia słyszenia,
- niekiedy objawy ogólnoustrojowe, m.in. osłabienie, podwyższona temperatura ciała, bóle głowy.
Przyczyną obrzęku ucha może być także grzybicze zakażenie narządu słuchu. Dotyczy ono zazwyczaj jego zewnętrznej części. Infekcja grzybicza może rozwinąć się m.in. w wyniku nadmiernej ekspozycji ucha na wilgoć, a także jako następstwo chorób dermatologicznych, takich jak łuszczyca czy AZS.
Spuchnięte ucho w środku – zapalenie ucha środkowego
Za obrzęk ucha w środku może odpowiadać zapalenie ucha środkowego. I w tym przypadku chorują najczęściej dzieci, co jest związane z niedostatecznie rozwiniętą trąbką słuchową. W przeciwieństwie do ,,ucha pływaka” przy tym schorzeniu drobnoustroje zwykle przedostają się do ucha z nosa i gardła właśnie przez krótką trąbkę Eustachiusza. Zapalenie ucha środkowego zwykle jest więc powikłaniem po wcześniej przebytej infekcji górnych dróg oddechowych. Przyczyną najczęściej są wirusy, nieco rzadziej bakterie i grzyby.
Wyróżnia się ostre, przewlekłe i wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Postać ostra wywołuje objawy takie jak:
- silny ból ucha,
- kłucie i pieczenie w uchu,
- zaburzenia słuchu,
- szumy uszne,
- gorączka,
- u dziecka często wymioty i biegunki,
- ogólne osłabienie,
- tkliwość małżowiny usznej,
- wyciek z ucha.
W przebiegu zapalenia ucho jest spuchnięte w środku, a za błoną bębenkową gromadzi się wydzielina. Może to powodować uczucie rozpierania i intensywny ból. W wyniku napierania płynu na błonę bębenkową niekiedy dochodzi do jej perforacji (pęknięcia). Wówczas dolegliwości bólowe zwykle mijają i pojawia się wysięk z ucha, niekiedy z domieszką ropy lub krwi. Obecność wypływającej wydzieliny obserwuje się też przy wysiękowym zapaleniu ucha. Przy takiej postaci infekcji mogą nie występować dolegliwości bólowe, natomiast zauważa się pogorszenie słuchu i uczucie wilgoci.
Spuchnięte ucho a alergia
Za spuchnięte ucho może odpowiadać także alergia. Uczulenie na pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy nawet składniki pokarmowe lub związki zawarte w przedmiotach, które mają kontakt ze skórą wokół uszu (na przykład w okularach, słuchawkach), może wywoływać objawy w obrębie małżowiny i przewodu słuchowego. Jeśli za spuchnięte ucho odpowiadają alergeny, zwykle występują także inne symptomy, takie jak kaszel, kichanie, łzawienie oczu, swędzenie i pieczenie skóry czy wysypka.
O czym jeszcze może świadczyć spuchnięte ucho?
Poza chorobami infekcyjnymi za spuchnięte ucho może odpowiadać również stan zapalny chrząstki. Nawracające zapalenie chrząstek jest schorzeniem o nieznanych przyczynach. W jego przebiegu objawy zwykle rozwijają się nagle, a po pewnym czasie ustępują. Choroba ma charakter nawrotowy i prowadzi do stopniowej degradacji chrząstek, nie tylko w obrębie ucha. W jej przebiegu pojawia się obrzęk i silne zaczerwienienie skóry, a także ból i tkliwość ucha.
Jeśli natomiast opuchlizna występuje za uchem i towarzyszy jej ból przy dotyku, możliwą przyczyną jest zapalenie wyrostka sutkowatego (kości wyczuwalnej za uchem). To powikłanie po infekcji, za które odpowiadają drobnoustroje bakteryjne, przedostające się do wyrostka sutkowatego.
Obserwując spuchnięte ucho u dziecka, można podejrzewać także obecność ciała obcego. Jeśli w przewodzie słuchowym zalega drobny przedmiot, może dojść do podrażnienia i obrzęku tkanek. Opuchlizna może być spowodowana także podrażnieniem przez detergenty, zanieczyszczenia lub uraz mechaniczny. Niewykluczone również, że ucho jest spuchnięte po zadrapaniu, uderzeniu czy ukąszeniu przez owada.
Obrzęk ucha może mieć również przyczynę bardzo prozaiczną i być następstwem wizyty w salonie piercingu. Spuchnięte ucho po przebiciu chrząstki jest z reguły normalnym stanem, a obrzęk może utrzymywać się od 7 do 14 dni po przekłuciu. W tym czasie należy dbać się o ranę według zaleceń i unikać ruszania kolczykiem. Spuchnięte ucho od kolczyka powinno zaniepokoić, jeśli z rany sączy się gęsta i lepka wydzielina, mogąca wskazywać na infekcję bakteryjną.
Domowe i apteczne sposoby na spuchnięte ucho
Leczenie spuchniętego ucha zależy od przyczyny. Jeśli występują jakiekolwiek niepokojące objawy, które wskazują na uszkodzenie struktur ucha, warto skonsultować się z lekarzem, który po badaniu zaleci odpowiednie postępowanie.
Infekcje wirusowe ucha, które towarzyszą przeziębieniu, można w pierwszych dniach leczyć samodzielnie. Pomocne są domowe sposoby, które polegają przede wszystkim na łagodzeniu bólu i obrzęku oraz nawilżaniu tkanek. Do takich metod zalicza się głównie inhalacje, które redukują podrażnienie błony śluzowej. Można również sięgnąć po środki przeciwbólowe dostępne bez recepty.
Jeśli jednak objawy nie ustępują po kilku dniach lub się nasilają, należy udać się do lekarza. W przypadku nadkażenia bakteryjnego konieczna może okazać się antybiotykoterapia. Z kolei grzybicze zapalenie ucha wymaga zastosowania leków przeciwgrzybiczych.
Domowe sposoby na obrzęk ucha sprawdzają się także przy urazach mechanicznych. Jeśli za obrzęk odpowiada uderzenie, warto stosować zimne okłady. Z kolei alergiczny nieżyt ucha zwykle wymaga przyjmowania doustnych preparatów przeciwhistaminowych.
W przypadku zapalenia ucha zewnętrznego, narażenia na wilgoć i podrażnienia tkanek, wywołanego na przykład detergentami lub noszeniem słuchawek dousznych, można stosować wyrób medyczny LIX. To krople, które redukują obrzęk dzięki działaniu osmotycznemu glicerolu. Zawierają także lidokainę, która uśmierza ból ucha, co jest pomocne przy stanach zapalnych.
Źródła:
- Hossmann-Poznańska E., Dzierżanowska D., Ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego http://www.otolaryngologia.org.pl/orl2/pdf/zalecenia/zalecenia_zapalenie_ucha_zewnetrznego_tekst.pdf (dostęp: 27.10.2023).
- Jankowska A., Pośpiech L., Jankowski A., Rola alergii w wysiękowym zapaleniu ucha środkowego u dzieci, „Adv Clin Exp Med” 2004, 13(3), 491-496.
- Kuczkowski J., Aktualne problemy w rozpoznawaniu i leczeniu ostrego i wysiękowego zapalenia ucha środkowego, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2011; 5(4), 287-294, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/17972/14173 (dostęp: 27.10.2023).
