Zapalenie ucha u dziecka - objawy, przyczyny, leczenie. Ile może trwać?

Strona główna » Artykuły » Zapalenie ucha u dziecka – objawy, przyczyny, leczenie. Ile może trwać ból?

Do najczęściej występujących chorób laryngologicznych wieku dziecięcego zalicza się zapalenie ucha, które może występować zarówno u dzieci w wieku przedszkolnym, jak i u niemowląt. Przyczyny tego schorzenia to infekcje o różnym podłożu, które mogą zająć ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Natomiast objawy i czas trwania choroby zależą od wielu czynników. Wyjaśniamy, dlaczego zapalenie ucha u dzieci to częsta przypadłość. Dowiesz się również, jak rozpoznać zapalenie ucha u niemowlęcia, które nie potrafi powiedzieć o swoich dolegliwościach. Sprawdź, co zrobić w przypadku podejrzenia choroby uszu!

 

1. Rodzaje zapalenia ucha u dzieci
2. Przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego
3. Przyczyny i objawy zapalenia ucha środkowego u dzieci
4. Objawy zapalenia ucha u dziecka
5. Jak rozpoznać zapalenie ucha u niemowlaka – objawy sugerujące chorobę
6. Ile może trwać zapalenie ucha u dziecka?
7. Leczenie zapalenia ucha u dziecka
8. Sposób ochrony uszu przy stanie zapalnym

Rodzaje zapalenia ucha u dzieci

Zapalenie ucha u dzieci jest jedną z najczęściej występujących chorób laryngologicznych. Część dzieci odczuwa objawy infekcji uszu sporadycznie, u innych natomiast schorzenie może nawracać nawet kilka razy w roku lub przyjmować postać przewlekłą.

Schorzenia infekcyjne uszu dzieli się m.in. pod względem części zajętej patogenami chorobotwórczymi:

• Zapalenie ucha zewnętrznego – jest to infekcja zewnętrznej części ucha, najczęściej przewodu słuchowego, rzadziej małżowiny usznej.
• Zapalenie ucha środkowego – choroba dotyczy struktur ucha środkowego, czyli błony bębenkowej, jamy bębenkowej, kosteczek słuchowych i trąbki słuchowej (trąbki Eustachiusza), a także powierzchni zewnętrznej okienka owalnego i przestrzeni powietrznych (jamy sutkowej i komórek sutkowych).
• Zapalenie ucha wewnętrznego – chorobę powszechnie określa się jako zapalenie błędnika. Dotyczy struktur ucha wewnętrznego takich jak przedsionek, ślimak i kanały półkoliste. Schorzenie najczęściej stanowi powikłanie po zapaleniu ucha środkowego lub opon mózgowo-rdzeniowych.

Przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego

Na ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego (OEAD), czyli infekcję skóry przewodu słuchowego, określaną potocznie jako ucho pływaka, najczęściej chorują dzieci w przedziale wiekowym od 5 do 14 lat. Nieco rzadziej diagnozuje się zapalenie ucha przewlekłe i złośliwe¹.

Zapalenie ucha zewnętrznego u dzieci i dorosłych ma takie same przyczyny. Infekcja wywoływana jest przez bakterie, głównie Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus aureus, nieco rzadziej przez drobnoustroje grzybicze z rodzaju Candida sp. i Aspergillus sp.

Za nadkażenie drobnoustrojami zwykle odpowiadają niewielkie urazy skóry wyściełającej zewnętrzny przewód słuchowy, które mogą powstawać np. przy nieprawidłowym czyszczeniu uszu. Długotrwałe utrzymanie nadmiernej wilgotności kanału słuchowego także sprzyja rozwojowi infekcji, dlatego zapalenie ucha zewnętrznego zyskało miano ucha pływaka, a szczyt zachorowań obserwuje się w okresie letnim, kiedy wysoka temperatura sprzyja rozwojowi patogenów chorobotwórczych.

Ponadto zachorowaniu na ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka sprzyjają czynniki takie, jak:

• wąski przewód słuchowy;
• niedojrzały układ odpornościowy;
• choroby dermatologiczne, np. atopowe lub łojotokowe zapalenie skóry, łuszczyca.

Przyczyny i objawy zapalenia ucha środkowego u dzieci

Ból ucha u dziecka zwykle pojawia się przy katarze. Jest to bezpośrednio związane z toczącą się lub niedawno przebytą infekcją wirusową, która odpowiada za większość epizodów zapalenia ucha środkowego u dzieci. Wirusy, które są przyczyną infekcji, mogą rozprzestrzeniać się na ucho środkowe. Niemowlę większość czasu spędza w pozycji leżącej i jest bardziej narażone na spływanie kataru z górnych dróg oddechowych do dalszych części przewodu oddechowego, co zwiększa ryzyko infekcji uszu. Do czynników ryzyka zaliczane są również alergie i przerost migdałka. Częste zapalenie ucha u dzieci wynika także z odmiennej budowy anatomicznej przewodu słuchowego. Trąbka Eustachiusza jest krótsza i węższa u najmłodszych, co sprzyja infekcjom.

Kataralne zapalenie ucha w wielu przypadkach mija samoistnie, jednak u części dzieci rozwija się bakteryjna postać infekcji, która odpowiada za ostre zapalenie ucha środkowego. Infekcje zwykle wywołują bakterie Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis.

Szacuje się, że ostre zapalenie ucha środkowego (OMA) występuje najczęściej u dzieci między 6. a 18. miesiącem życia. Co więcej, zapalenie ucha u rocznego dziecka jest jedną z dwóch najczęściej występujących chorób, zaraz po schorzeniach górnych dróg oddechowych².

Nieleczone zapalenie ucha środkowego u dzieci może przerodzić się w postać przewlekłą. Schorzenie to określa się jako zapalenie wysiękowe, które często nie wywołuje objawów, jednak bezwzględnie wymaga długotrwałego leczenia i stałej obserwacji. Innym z częstych powikłań ostrej postaci infekcji ucha środkowego jest także zapalenie wyrostka sutkowatego.

Objawy zapalenia ucha u dziecka

Starsze dzieci zwykle nieco łagodniej przechodzą zapalenie ucha. Natomiast u noworodków i niemowląt choroba może przyjmować ciężką postać. Zdarza się, że pierwszy objaw ostrego zapalenia ucha środkowego u noworodka i niemowlęcia to samoistny wyciek z ucha.

Ponadto zapalenie ucha środkowego u dziecka może wywoływać następujące objawy:

• ból ucha i/lub okolicy za uchem;
• bóle głowy, złe samopoczucie i ogólne osłabienie;
• podwyższona temperatura ciała;
• biegunki i wymioty;
• niedosłuch;
• przekrwienie błony bębenkowej;
• szumy uszne, dyskomfort, kłucie, pieczenie w uchu.

Wysiękowe zapalenie ucha u dzieci może natomiast przebiegać niezauważone, ponieważ zwykle nie występuje ból. Błona bębenkowa po perforacji (pęknięciu) daje ujście gromadzącej się wydzielinie, dlatego objawy mogą obejmować tylko szumy, uczucie wypełnienia czy swędzenie.

Natomiast zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka zwykle daje objawy zbliżone do zapalenia ucha środkowego, czyli ból, świąd, uczucie pełności w uchu, tkliwość małżowiny usznej i okolicy ucha, a także upośledzenie słuchu.

Jak rozpoznać zapalenie ucha u niemowlaka – objawy sugerujące chorobę

Zapalenie ucha wywołuje stosunkowo specyficzne objawy, dlatego zwykle dziecko samodzielnie zgłasza dolegliwości. Jeśli jednak pojawia się zapalenie ucha u niemowlaka, jedynym sposobem na jego rozpoznanie jest wnikliwa obserwacja zachowania dziecka.

Zapalenie ucha u noworodka i niemowlęcia można podejrzewać na podstawie objawów sugerujących takich, jak:

• płaczliwość, niepokój;
• trudności w zaśnięciu i częste przebudzenia;
• próby pocierania główką o poduszkę, w przypadku niemowląt sięganie rączką w stronę ucha;
• niechęć do spania na boku, co może świadczyć o tkliwości ucha;
• płacz i rozdrażnienie podczas dotyku ucha;
• utrata apetytu, niechęć do ssania;
• brak reakcji na głos opiekuna;
• objawy ze strony przewodu pokarmowego – zapalenie ucha u dziecka często występuje jednocześnie z biegunkami, nudnościami i wymiotami;
• wydzielina w przewodzie słuchowym o różnym zabarwieniu;
• stan podgorączkowy lub wysoka gorączka;
• katar, kaszel i inne objawy przeziębienia;
• wcześniej przebyte przeziębienie.

Ile może trwać zapalenie ucha u dziecka?

To, ile może trwać zapalenie ucha u dziecka, zależy od rodzaju infekcji oraz zastosowanego leczenia. Zdarza się, że kataralne zapalenie ucha mija wraz z ustąpieniem objawów przeziębienia, zwykle po kilku dniach choroby.

Postać bakteryjna wymaga natomiast stosowania antybiotyków i trwa zazwyczaj od kilku do kilkudziesięciu dni. W niektórych przypadkach zaleca się leczenie operacyjne, które polega na drenażu uszu. Z kolei wysiękowe zapalenie ucha u dzieci może wymagać leczenia nawet przez kilka miesięcy. Co więcej, zdarza się, że nawraca ono kilkukrotnie w ciągu roku.

Leczenie zapalenia ucha u dziecka

W przypadku osób dorosłych leczenie w pierwszych dniach infekcji uszu zwykle ogranicza się do działań zachowawczych, czyli przyjmowania preparatów o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Natomiast zapalenie ucha u dziecka, zwłaszcza u noworodka i niemowlęcia, zawsze wymaga zgłoszenia się do lekarza, który oceni stan przewodu słuchowego.

Leczenie za pomocą antybiotykoterapii rekomendowane jest tylko w ciężkich przypadkach. Niemniej jednak wskazaniami do przyjmowania antybiotyków są również wiek pacjenta oraz występowanie określonych objawów. Lekarz zwykle zaleca doustne antybiotyki w przypadku, gdy:

• na zapalenie ucha cierpi niemowlę poniżej 6. miesiąca życia;
• infekcja występuje obustronnie u dziecka poniżej 2. roku życia;
• dziecko choruje na zespół Downa, schorzenia upośledzające układ immunologiczny lub ma wady anatomiczne twarzoczaszki;
• występują jednocześnie objawy takie jak wysoka gorączka, biegunki i wymioty;
• pojawił się wysięk z ucha.

Poza miejscowymi lub ogólnoustrojowymi lekami na zapalenie ucha u dzieci należy przede wszystkim stosować środki łagodzące dolegliwości bólowe. W przypadku perforacji błony bębenkowej nie zaleca się podawania preparatów dousznych. Pomocne są natomiast leki przeciwbólowe przyjmowane doustnie.

Jeśli natomiast zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka przebiega bez pęknięcia błony, szybkie uśmierzenie bólu zapewniają krople douszne, np. wyrób medyczny LIX, które zawierają glicerol i chlorowodorek lidokainy. Glicerol działa osmotycznie, czyli wspomaga usuwanie nadmiernej wilgoci z przewodu słuchowego, zmniejszając tym samym obrzęk, co redukuje ból i przekrwienie. Lidokaina natomiast działa miejscowo znieczulająco niemal bezpośrednio po podaniu do ucha, hamując odczuwanie bólu³.

Sposób ochrony uszu przy stanie zapalnym

Niezależnie od rodzaju zapalenia uszu u dzieci należy pamiętać, że ustąpienie objawów nie jest równoznaczne z całkowitym wyleczeniem. Z tego powodu nigdy nie należy zaprzestawać przyjmowania zalecanych leków bez porozumienia z lekarzem. Ponadto w trakcie leczenia konieczna jest odpowiednia dbałość o uszy.

Leczenie może być długotrwałe, ale nie oznacza to, że należy w tym czasie nieustannie przebywać w domu. Jeśli dziecko choruje na zapalenie ucha, można śmiało wychodzić na spacery, o ile jego stan zdrowia jest ogólnie dobry, maluch nie gorączkuje i nie jest osłabiony. Co więcej, nie zaleca się nagminnego zasłaniania uszu. Podczas spacerów nie należy wkładać do przewodu słuchowego żadnych przedmiotów, wacików itp. Kanał słuchowy powinien mieć zapewnioną naturalną cyrkulację powietrza. Uszy należy chronić jedynie przed wilgocią, dlatego specjalne zatyczki można zastosować tylko podczas kąpieli.

 

Źródła:

1. Hossmann-Poznańska E., Dzierżanowska D., Ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego: http://www.otolaryngologia.org.pl/orl2/pdf/zalecenia/zalecenia_zapalenie_ucha_zewnetrznego_tekst.pdf (data odczytu: 01.03.2023).
2. Hossmann-Poznańska E., Ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/74798,ostre-zapalenie-ucha-srodkowego (data odczytu: 01.03.2023).
3. Jurkiewicz D., Zielnik-Jurkiewicz B., Lidokaina w zapaleniach uszu – działanie, bezpieczeństwo, zastosowanie. Terapia, nr specjalny, sierpień 2019.
4. Wysocki J., Nitka A., Przypadek przewlekłego zapalenia ucha środkowego u noworodka. Audiofonologia, Tom XI, 1997.
5. Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne dla wybranych jednostek chorobowych w otorynolaryngologii dziecięcej. Postępy w chirurgii głowy i szyi – suplement 1/2006. http://www.otolaryngologia.org.pl/orl2/zarzad_glowny/teksty.php?plik=zalecenia.php (data odczytu: 01.03.2023).