Choroba Ménière’a – objawy, przyczyny i leczenie ataków zawrotów głowy

Strona główna » Artykuły » Choroba Ménière’a – objawy, przyczyny i leczenie ataków zawrotów głowy

Choroba Ménière’a to rzadko występujące schorzenie ucha wewnętrznego, które objawia się między innymi nagłymi zawrotami głowy, szumami usznymi i postępującym ubytkiem słuchu. Na chorobę Ménière’a najczęściej cierpią osoby między 30. a 50. rokiem życia. Diagnostyka bywa trudna i długotrwała, a leczenie często wymaga także stosowania odpowiedniej diety. Dowiedz się więcej o możliwych przyczynach schorzenia i objawach występowania choroby.

Spis treści:

1. Czym jest choroba Ménière’a?
2. Jakie są objawy choroby Ménière’a?
3. Możliwe przyczyny choroby Ménière’a
4. Choroba Ménière’a – diagnostyka i rozpoznanie choroby 
5. Jak wygląda leczenie choroby Ménière’a?
6. Choroba Ménière’a – jakie znaczenie ma dieta?
7. Choroba Ménière’a – jak sobie radzić z zawrotami głowy?

Czym jest Choroba Ménière’a?

Jednym ze stosunkowo rzadko występujących schorzeń uszu jest choroba Ménière’a, która dotyczy struktur ucha wewnętrznego. Przypadłość bywa określana także jako wodniak endolimfatyczny lub wodniak błędnika.

Aby wyjaśnić, co to jest choroba Ménière’a, warto przybliżyć budowę ucha wewnętrznego. Otóż ta część narządu słuchu składa się z błędnika kostnego, którego najważniejszymi elementami są:

• przedsionek wypełniony płynem, którego zadaniem jest odbieranie drgań mechanicznych;
• kanał nazywany ślimakiem, w którym zlokalizowany jest właściwy narząd słuchu; odpowiada za odbieranie drgań i przekazywanie impulsów nerwowych do ośrodka słuchu;
• kanały półkoliste znajdujące się w błędniku błoniastym, które pełnią funkcję narządu równowagi, informują mózg o położeniu ciała w przestrzeni; warto wyjaśnić, że błędnik błoniasty jest workiem łącznotkankowym o skomplikowanej budowie; ta część jest zlokalizowana w błędniku kostnym, w niej natomiast znajduje się śródchłonka (endolimfa), której ruchy pobudzają właściwe receptory słuchu i równowagi.

Przebieg choroby Ménière’a nie jest dokładnie poznany. Przypuszcza się, że schorzenie polega na nadmiernym gromadzeniu się płynu w błędniku błoniastym. Inna teoria zakłada, że problemem są zaburzenia przepływającej śródchłonki, a zwiększone ciśnienie odpowiada za objawy chorobowe.

Zalegający płyn prowadzi do ścieńczenia i rozerwania błędnika błoniastego. Konsekwencją uszkodzenia tkanki jest wylewanie się endolimfy, co prowadzi do uszkodzenia nerwu przedsionkowo-ślimakowego, łączącego ucho wewnętrzne z mózgiem. Funkcją tego nerwu jest przekazywanie informacji słuchowych do mózgu. Po okresie uszkodzeń choroba Ménière’a przechodzi w fazę gojenia. Następnie proces się powtarza.

Jakie są objawy choroby Ménière’a?

Za objawy choroby Ménière’a odpowiada zwiększone ciśnienie endolimfy. Pod wpływem nieprawidłowości pojawiają się dolegliwości takie jak:

• zawroty głowy, często bardzo silne, uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie;
• zaburzenia równowagi;
• szumy uszne;
• uczucie pełności w uchu;
• pogorszenie słuchu, najczęściej o charakterze postępującym.

Silne zawroty głowy mogą przyczyniać się nawet do pojawienia się nudności i wymiotów.

Choroba Ménière’a zwykle wywołuje objawy występujące okresowo, ale w niektórych przypadkach mogą przyjąć postać utrwaloną. Częstotliwość okresów zaostrzeń jest różna – u niektórych objawy pojawiają się kilka razy dziennie, u innych kilka razy w roku. Napad dolegliwości może trwać od kilku minut do kilku godzin. Schorzenie najczęściej dotyczy jednego ucha, bardzo rzadko występuje jednocześnie obustronnie. Niemniej jednak w części przypadków po wielu latach upośledzenie słuchu rozwija się także w drugim uchu. Dokuczliwe szumy uszne i zawroty głowy trwają od kilku minut do nawet wielu godzin.

Możliwe przyczyny choroby Ménière’a

Niestety, choroba Ménière’a jest schorzeniem, którego etiologia nie została dokładnie poznana. Określono jednak czynniki, które mogą odpowiadać za rozwój schorzenia. Jako możliwe przyczyny choroby Ménière’a wymienia się:

• predyspozycje genetyczne – prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta u osób, których członkowie rodziny mieli stwierdzone to schorzenie;
• infekcje wirusowe – choroba Ménière’a jest częściej diagnozowana u osób, które wcześniej przeszły zakażenie wirusem HPV (opryszczki), Epsteina-Barr, cytomegalii;
• infekcje bakteryjne – na przykład kiła wrodzona i nabyta, borelioza z Lyme;
• wady anatomiczne – ryzyko zachorowania wzrasta u osób z niedostatecznie wykształconą kością skroniową;
• zaburzenia metaboliczne – mogą być przyczyną zwiększonej produkcji endolimfy;
• zaburzenia immunologiczne – stwierdzono obecność kompleksów immunologicznych w woreczku błędnika błoniastego, dlatego przypuszcza się, że choroba może mieć podłoże immunologiczne;
• zaburzenia naczyniowe – u części chorych przed wystąpieniem objawów choroby Ménière’a pojawiały się migreny, stąd przypuszczalny związek z nieprawidłowościami naczyniowymi.

Choroba Ménière’a – diagnostyka i rozpoznanie choroby

Jeśli na podstawie objawów zgłaszanych lekarzowi podczas wywiadu podejrzewana jest choroba Ménière’a, dalsza diagnostyka jest niezbędna. Schorzenie wymaga odpowiedniego postępowania, ponieważ nieleczone może prowadzić do trwałego niedosłuchu odbiorczego lub utraty słuchu, a także utrzymujących się zaburzeń równowagi. Niestety, otolaryngologia nie dysponuje testem, który pozwoliłby na stuprocentowe potwierdzenie, że przyczyną dolegliwości jest choroba Ménière’a. Diagnostyka obejmuje przede wszystkim badania różnicujące. Dzięki nim możliwe jest wykluczenie innych przyczyn. Badania to między innymi:

• badania słuchu: audiometria tonalna, słowna, impedancyjna czy odpowiedzi wywołanych z pnia mózgu;
• badania układu równowagi: otoneurologiczne, videonystagmografia;
• badania obrazowe: rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa;
• komputerowa posturografia dynamiczna;
• konsultacje neurologiczne i okulistyczne.

Jak wygląda leczenie choroby Ménière’a?

Choroba Ménière’a to schorzenie przewlekłe i nieuleczalne. Praktykowane metody postępowania mają na celu przede wszystkim złagodzić objawy i poprawić komfort życia. Odpowiednie leczenie może też wydłużyć okres remisji (wycofania objawów) nawet do wielu lat.

Leczenie zależy od nasilenia objawów i zaawansowania choroby, a metody postępowania zawsze powinny być dobierane indywidualnie. U osób ze zdiagnozowaną chorobą Ménière’a można stosować leczenie farmakologiczne, chirurgiczne i objawowe. Zalecana jest także zmiana pewnych nawyków.

Środkami farmakologicznymi stosowanymi przy chorobie Ménière’a są między innymi:

• leki redukujące napady zawroty głowy;
• leki moczopędne;
• leki poprawiające krążenie krwi w uchu wewnętrznym;
• glikokortykosteroidy podawane do ucha;
• leki przeciwhistaminowe;
• antybiotyki (podawane też bezpośrednio do jamy bębenkowej).

Z kolei leczenie operacyjne choroby Ménière’a polega na przecięciu nerwu przedsionkowego lub chirurgicznym wytworzeniu przetoki śródchłonki. Takie zabiegi wykonywane są w ostateczności, gdy inne formy leczenia nie przynoszą poprawy.

Choroba Ménière’a – jakie znaczenie ma dieta?

Przy chorobie Ménière’a, poza leczeniem farmakologicznym, duże, a wręcz kluczowe znaczenie ma styl życia. Do niefarmakologicznych metod postępowania zalicza się przede wszystkim stosowanie odpowiedniej diety.

Jeśli została stwierdzona choroba Ménière’a, zalecana dieta powinna być uboga w sód, ponieważ ten pierwiastek kontroluje ilość płynów pozakomórkowych. Warto więc zrezygnować z potraw solonych – ilość chlorku sodu nie może przekraczać 2 gramów w ciągu doby. Dla porównania – łyżeczka do herbaty ma pojemność 5 gramów. Niecałe pół płaskiej łyżeczki soli powinno więc wystarczyć do solenia wszystkich potraw spożywanych w ciągu dnia.

Dlaczego rezygnacja z soli przez osoby ze stwierdzoną chorobą Ménière’a jest tak ważna? Podejrzewa się, że spadek sodu we krwi przyczynia się do zwiększenia aldosteronu. Hormon ten prowadzi do zmniejszenia śródchłonki w błędniku błoniastym.

Warto więc zastąpić sól ziołami, takimi jak m.in.:

• lubczyk,
• czosnek,
• imbir,
• papryka,
• oregano.

Dieta przy chorobie Ménière’a nie powinna zawierać produktów solonych, wysokoprzetworzonych i tych z dodatkiem glutaminianu sodu, oznaczanego na opakowaniach symbolem E621. Warto też unikać potraw typu fast food, wędzonych ryb i mięsa, gotowych mieszanek przypraw (typu kostki rosołowe), a także dań do przygotowania z proszku czy słonych przekąsek. Niewskazane są także żółte sery i warzywa konserwowe.

Ważne w zdrowej diecie jest wypijanie dużej ilości płynów. Jaka jest zależność pomiędzy chorobą Ménière’a a piciem wody? Otóż duża ilość wody wypijanej w ciągu dnia wpływa korzystnie na homeostazę w obrębie ucha wewnętrznego. Niedostateczna ilość wody sprawia, że zostaje ona zatrzymana w organizmie, a to sprzyja tworzeniu się obrzęków i gromadzeniu się endolimfy. W praktyce zatem im więcej pijemy, tym mniej płynów gromadzi się w tkankach, a organizm jest lepiej i efektywniej nawadniany.

Choroba Ménière’a – jak sobie radzić z zawrotami głowy?

Zmiana nawyków żywieniowych pozwala na poprawę zdrowia wielu pacjentów. Jak jeszcze radzić sobie z objawami? Choroba Ménière’a może nasilać się w wyniku stresu, który między innymi podnosi ciśnienie krwi, dlatego ważny jest spokój emocjonalny oraz nauka metod radzenia sobie ze stresorami.

Wiele osób mających to schorzenie stwierdza też, że poprawę obserwują po odpoczynku. Jeśli więc pojawiają się objawy, warto wypić szklankę wody i wypróbować, jak działa drzemka.

Ponadto przy chorobie Ménière’a bardzo ważne jest unikanie używek. Nikotyna i alkohol działają niekorzystnie na układ krążenia, zaburzają ciśnienie i gospodarkę mineralną. Należy więc wykluczyć je z codziennej diety, a przynajmniej ograniczyć do minimum. Niekorzystnie przy chorobie Ménière’a działa także kofeina, która może nasilać szumy uszne. Trzeba więc zrezygnować z kawy, napojów energetyzujących i gazowanych napojów słodzonych typu cola.

 

Źródła:

1. M. Zagor, P. Czarnecka, M. Janoska-Jaździk, Choroba Meniere’a, https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/106005,choroba-menirea [dostęp: 28.04.2023].
2. C.A. Foster, Optimal management of Ménière’s disease, „Therapeutics and Clinical Risk Management” 2015, 11, s. 301–307, DOI: 10.2147/TCRM.S59023 [dostęp: 28.04.2023].
3. K. Niemczyk, K. Pierchała, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w chorobie Ménière’a, “Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 2012, 3 (1), s. 220–226, https://otorhinolaryngologypl.com/api/files/view/4807.pdf [dostęp: 28.04.2023].