Zatkane uszy w górach podczas jazdy samochodem - co robić?
Zdarza się, że podczas górskiej wycieczki, jak również podczas podróży samochodem przez wyżyny, w obrębie jednego lub obu uszu pojawia się dyskomfort dający wrażenie pełności i osłabionego słuchu. Najczęściej objaw taki jest niegroźny i można się go szybko pozbyć za pomocą prostych metod. Przybliżamy, co może odpowiadać za zatkane uszy w górach i jak sobie z tym poradzić!
Jak zbudowane jest ucho i dlaczego zatyka się w górach?
Ucho zewnętrzne (zewnętrzny kanał słuchowy i małżowina uszna) oddzielone jest od środkowego cienką błoną słuchową. Membrana ta jest ruchoma – dzięki drganiom przekazuje sygnały akustyczne do dalszych elementów ucha, co pozwala nam słyszeć. Z kolei ucho środkowe łączy się z gardłem z pomocą trąbki słuchowej (trąbki Eustachiusza). Jest to wąski, kilkumilimetrowy kanał o długości ok. 2-3 cm. Jego część chrzęstna, zlokalizowana od strony jamy bębenkowej, pozostaje zamknięta. Otwiera się natomiast pod wpływem ruchów mięśnia napinacza podniebienia miękkiego wówczas, gdy zachodzi potrzeba wyrównania ciśnienia w uchu.
Do głównych zadań wspomnianej trąbki należą ochrona przed wysokimi dźwiękami, odprowadzanie nadmiaru wydzieliny i zachowanie równego ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej. Dzięki tej części membrana pod wpływem zmiany ciśnienia nie odchyla się nadmiernie. Niestety podczas dużej zmiany wysokości dochodzi również do wahań ciśnienia w otoczeniu. Dotyczy to głównie podróży samolotem i nurkowania, ale także jazdy samochodem w górach czy nawet górskich wspinaczek i spacerów. W konsekwencji do ucha dostaje się zbyt dużo powietrza, które napiera na błonę i powoduje jej wklęśnięcie. Tym samym to właśnie zmiana ciśnienia odpowiada za zatkane uszy w górach.
Jak jeszcze może się objawiać zmiana ciśnienia w uszach?
Uczucie zatkania uszu może nie być jedynym objawem związanym ze zmianą ciśnienia. Nadmierne odchylenie membrany chwilowo upośledza jej funkcje, przez co mogą pojawić się także szumy uszne, stłumione słyszenie lub piski. Niekiedy występuje również ból uszu, kłucie czy nawet zawroty głowy i dekoncentracja. W skrajnych przypadkach, przy nagłej zmianie ciśnienia, istnieje ryzyko uszkodzenia ucha, głównie pęknięcia delikatnej błony. Dotyczy to jednak głównie dużej i nagłej zmiany wysokości, co raczej nie zachodzi podczas jazdy samochodem w górach.
Czynniki zwiększające ryzyko zatykania uszu
Ponieważ to trąbka słuchowa odpowiedzialna jest za utrzymanie takiego samego ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej, wszelkie jej schorzenia mogą zwiększać ryzyko zatkania uszu w górach czy podczas lotu samolotem.
Negatywnie na drożność kanału słuchowego wpływają m.in. infekcje górnych dróg oddechowych (katar, zapalenie gardła), które prowadzą do obrzęków. Drobnoustroje z nosogardła mogą też przedostawać się do ucha i stanowić bezpośrednią przyczynę zapalenia ucha środkowego. Jazda w górach może więc skutkować zatkaniem uszu zwłaszcza u tych osób, które mają problemy z uszami lub są przeziębione. Do podrażnień trąbki niekiedy dochodzi także u osób, które chorują na refluks przełyku lub mają alergię. Dyskomfort taki może być mocniej odczuwalny również przez dzieci, których trąbka Eustachiusza nie jest ostatecznie ukształtowana (składa się głównie z elementów kostnych i jest położona bardziej poziomo).
Najprostsze sposoby na zatkane uszy – żucie i przełykanie
Gdy w górach mamy wrażenie zatkania uszu, zwykle można temu zaradzić w krótką chwilę, bez konieczności stosowania specjalnych środków. Pomóc może doprowadzenie ujścia trąbki słuchowej do ruchu. W tym celu należy zainicjować wzmożone ruchy mięśni jamy ustnej i gardła. Brzmi to skomplikowanie, ale w rzeczywistości wystarczy:
- Ziewać – powoduje to rozchylenie żuchwy i jednocześnie ruch w okolicy kanałów słuchowych. W ten sposób do ucha po drugiej stronie membrany przedostaje się powietrze, a ciśnienie ulega wyrównaniu. Podobny efekt dają głębokie wdechy.
- Żuć gumę – już samo żucie wymusza wiele skurczy mięśni, ale jego celem jest głównie zwiększenie produkcji śliny i tym samym częstsze jej przełykanie. Wzmożona aktywność ślinianek wspiera wyrównanie ciśnienia, dlatego po gumy lub cukierki do ssania warto sięgać nawet w celach profilaktycznych, zanim dojdzie do zatkania uszu w górach.
Jak odetkać zatkane ucho w górach? Metoda Valsalvy
Jeśli nie ma pod ręką gumy lub cukierka, a ziewanie nie zdaje rezultatu, można spróbować również tzw. próby Valsalvy. Jest to prosta procedura terapeutyczna i diagnostyczna, która znajduje zastosowanie również w przypadku zatkania uszu. Manewr ten polega na:
- zamknięciu ust,
- wykonaniu głębokiego wdechu,
- zaciśnięciu skrzydełek nosa palcami,
- mocnym wydmuchiwaniu powietrza przez kilka-kilkanaście sekund, jednak z zamkniętymi ustami i nosem.
Co zrobić, gdy słuch się nie poprawia? Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
W większości przypadków zatkane uszy w górach to niegroźny problem, który ustępuje samoistnie lub wcześniej po zastosowaniu wyżej wymienionych sposobów. Należy pamiętać jednak, że uszy mogą być zatkane z innych powodów, a zmiana ciśnienia podczas jazdy w górach tylko nasila objawy. Mowa m.in. o nagromadzeniu woskowiny czy zapaleniu ucha zewnętrznego. Jeśli więc dyskomfort nie mija w ciągu doby lub pojawiają się inne niepokojące objawy (np. ból, wysięk z ucha, pogorszenie słuchu), należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub laryngologiem. Specjalista za pomocą otoskopu może sprawdzić stan struktur, które nie są widoczne gołym okiem, oraz wykluczyć uszkodzenie błony bębenkowej.
Źródła:
- Hassmann-Poznańska E.: Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku. https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/ucho/35939,technika-badania-otoskopowego-i-zasady-interpretacji-wyniku
- Zagor M.: Uraz ciśnieniowy ucha wewnętrznego. https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/178619,uraz-cisnieniowy-ucha-wewnetrznego
