Otoskleroza – jakie daje objawy? Jak ją wyleczyć?

Strona główna » Artykuły » Otoskleroza – jakie daje objawy? Jak ją wyleczyć?

Otoskleroza to choroba ucha środkowego, a dokładniej stwardnienie kosteczek słuchowych. W przebiegu schorzenia dochodzi do niewłaściwej przebudowy tkanki kostnej błędnika, stąd też przypadłość bywa określana jako otoskleroza ślimakowa czy też błędnikowa. Objawy choroby to m.in. obustronny niedosłuch, szumy uszne i zawroty głowy. Wyjaśniamy, czym jest otoskleroza i jak wygląda leczenie tego schorzenia.

1. Czym jest otoskleroza?
2. Przyczyny otosklerozy
3. Jakie objawy wywołuje otoskleroza?
4. Rozpoznanie otosklerozy
5. Na czym polega leczenie otosklerozy?

Czym jest otoskleroza?

Zanim wyjaśnimy, czym jest otoskleroza błędnikowa, warto wspomnieć o budowie narządu słuchu. Otóż ucho środkowe jest zbudowane m.in. z trzech kosteczek słuchowych – młoteczka, kowadełka i strzemiączka. Mogą one się poruszać w odpowiedzi na fale dźwiękowe. Ich zadaniem jest przekazywanie bodźców akustycznych pochodzących ze świata zewnętrznego do układu nerwowego. Co ciekawe, to jedyne kości w ciele człowieka, które już w momencie narodzin mają pierwotny rozmiar – nie rosną, ich wielkość pozostaje niezmieniona przez całe życie.

Kosteczki wzmacniają drgania przechodzące przez błonę bębenkową, a tym samym nasilają sygnał dźwiękowy, zanim trafi on do ucha wewnętrznego. Ich funkcjonowanie jest więc niezbędne do prawidłowego słyszenia, a każda nieprawidłowość skutkuje pogorszeniem lub utratą słuchu.

Otoskleroza (otosclerosis, otospongiosis) jest schorzeniem dotyczącym wspomnianych kosteczek słuchowych, a dokładniej strzemiączka – najmniejszej kości w ciele człowieka, która ma długość zaledwie 3 mm. Strzemiączko leży między uchem środkowym a wewnętrznym i łączy obie części aparatu słuchowego. Otoskleroza ucha polega na nieprawidłowej przebudowie tkanki kostnej w obrębie błędnika, określanego również jako narząd równowagi. W wyniku niewłaściwego, nadmiernego rozrostu kości dochodzi do unieruchomienia strzemiączka. W konsekwencji sygnał dźwiękowy nie może być odpowiednio przekazywany do wnętrza ucha.

Przyczyny otosklerozy

Otoskleroza jest chorobą stosunkowo rzadką. Szacuje się, że kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni, a pierwsze objawy schorzenia pojawiają się pomiędzy 15. a 40. rokiem życia. Niestety wciąż nie są znane przyczyny tej choroby. Wiadomo natomiast, że otoskleroza częściej występuje u osób, które zgłaszają podobne przypadki u członków rodziny, stąd przypuszczenie o jej możliwym dziedziczeniu.

Najbardziej prawdopodobna teoria na temat przyczyn otosklerozy zakłada połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Za czynniki zwiększające ryzyko rozwoju otosklerozy uznaje się m.in.:

• zmiany hormonalne – kobiety w ciąży lub karmiące piersią prawdopodobnie w wyniku podwyższonego poziomu estrogenu są bardziej narażone na rozwój choroby;
• wirus odry – przypuszcza się, że wirus odry jest czynnikiem wyzwalającym rozwój otosklerozy, a osoby szczepione przeciwko tej chorobie są mniej skłonne do zachorowania;
• zaburzenia autoimmunologiczne – jedna z teorii zakłada, że otoskleroza może być objawem nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego.

Jakie objawy wywołuje otoskleroza?

Głównym objawem otosklerozy jest postępujący ubytek słuchu. Jak do niego dochodzi? Do prawidłowego przewodzenia fal akustycznych niezbędny jest ruch kosteczek słuchowych. Z kolei otoskleroza powoduje unieruchomienie strzemiączka, przez co rozwija się niedosłuch mający charakter przewodzeniowy, czyli zaburzenie dotyczące przekazywania sygnału akustycznego. W przypadku zaawansowanej otosklerozy, obejmującej dodatkowo elementy ucha wewnętrznego, rozwija się niedosłuch odbiorczy.

W przebiegu otosklerozy zaburzenia słuchu najczęściej dotyczą obu uszu, ale nie zawsze rozwijają się obustronnie. W niektórych przypadkach początkowo niedosłuch rozwija się po jednej stronie, a po jakimś czasie w drugim uchu. Co więcej, problemy ze słuchem bez odpowiedniego leczenia mają charakter narastający.

Otoskleroza może wywoływać również inne objawy takie, jak: szumy uszne, zawroty głowy, zaburzenia równowagi. Co ciekawe, osoby chore na otosklerozę często lepiej rozumieją mowę słyszaną w hałasie niż w ciszy. Jest to typowy objaw dla niedosłuchu przewodzeniowego. Wówczas chory gorzej słyszy niskie dźwięki.

Rozpoznanie otosklerozy

Zazwyczaj otoskleroza jest diagnozowana podczas wywiadu z pacjentem, który zgłasza objawy. Jednak niedosłuch i szumy uszne są symptomami niespecyficznymi, występującymi także w wielu innych schorzeniach, dlatego na podstawie danych z wywiadu zawsze konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań.

Otoskleroza nie wywołuje zmian w obrębie błony bębenkowej, dlatego wziernikowanie ucha nie pozwala na zdiagnozowanie tego schorzenia. Niemniej w części przypadków obserwuje się tzw. objaw Schwartza, czyli przeświecanie czerwonej błony wzgórka przez błonę bębenkową.

Znacznie precyzyjniejsze przy diagnozie są natomiast badania audiometryczne, które pozwalają na określenie rodzaju niedosłuchu i rozpoznanie patologii w obrębie strzemiączka. Często zalecana jest więc audiometria tonalna i impedancyjna, a także próba Gellé. W badaniach audiometrycznych często można zaobserwować brak odruchu mięśnia strzemiączkowego oraz załamek Carharta, czyli podwyższenie progu słuchowego.

Ważnymi badaniami w diagnostyce otosklerozy są także tomografia komputerowa kości skroniowej i rezonans magnetyczny. Te metody często pozwalają na zobrazowanie zmian w obrębie kosteczek słuchowych.

Na czym polega leczenie otosklerozy?

Otoskleroza to postępująca choroba, której skutki nie ustępują bez odpowiedniego leczenia. Co więcej, zabieg operacyjny (np. zabieg stapedektomii) jest jedynym skutecznym sposobem leczenia otosklerozy.

W początkowym etapie choroby, która często jest diagnozowana przypadkowo, stosuje się leczenie farmakologiczne. Polega ono na podawaniu fluorku sodu, który ma hamować dalszy rozwój choroby. Stosuje się także aparaty słuchowe poprawiające jakość życia. To jednak metody tymczasowe, które nie pozwalają na powrót do zdrowia. Otoskleroza jest schorzeniem, które leczy się, wykonując zabieg chirurgiczny przywracający funkcjonalność strzemiączka.

Choroba w większości przypadków dotyczy obu uszu, ale zabieg wykonuje się jednostronnie. Dopiero mniej więcej po upływie roku można przeprowadzić kolejną operację, obejmującą drugie ucho. Warto zaznaczyć, że ponieważ otoskleroza jest schorzeniem o nieznanej etiologii, zabieg wykonywany jest w celu usunięcia nieprawidłowości w budowie kości, a nie wyeliminowania przyczyny choroby. Operacyjne przywrócenie ruchomości w obrębie okienka owalnego sąsiadującego ze strzemiączkiem pozwala na poprawę stanu słuchu.

Trzema najczęściej wykonywanymi zabiegami u osób chorujących na otosklerozę są:

• stapedektomia – polega na usunięciu całej płytki strzemiączka i uszczelnieniu protezy kawałkiem żyły, tkanki łącznej lub mięśnia skroniowego;
• stapedektomia częściowa – usuwana jest tylko część płytki strzemiączka, natomiast materiałem uzupełniającym protezę jest tkanka łączna;
• stapedotomia – usunięciu podlega tylko niewielka część strzemiączka, z kolei w płytce kosteczki wykonuje się niewielki otwór odpowiadający protezie, a uzupełnienie stanowi tkanka łączna lub tłuszczowa. Zabieg pozwala na przywrócenie funkcji łańcucha kosteczek słuchowych.

Zabieg u osób chorujących na otosklerozę wykonuje się w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Pozostawienie pacjenta w świadomości pozwala na kontrolę stanu słuchu i szybkie wykrycie ewentualnych uszkodzeń ucha wewnętrznego. Po zabiegu zwykle zaleca się kilkudniową obserwację, a także odpowiednie postępowanie. Operacja jest przeciwwskazaniem m.in. do bezterminowego nurkowania czy też lotu samolotem przez mniej więcej pół roku.

Wczesne rozpoznanie otosklerozy zwiększa szanse na skuteczne leczenie choroby, dlatego tak ważne jest konsultowanie z lekarzem wszelkich niepokojących oznak. Nieleczona otoskleroza może doprowadzić do całkowitej głuchoty.

 

Źródła:

1. Tomik J., Otoskleroza – rozpoznanie i postępowanie, https://www.mp.pl/otolaryngologia/ucho/otoskleroza/148224,otoskleroza-rozpoznanie-i-postepowanie,1 (dostęp 31.03.2023).
2. Potocka M., Mionskowski T., Kuczkowski J., Etiopatogeneza otosklerozy. Wybrane problemy kliniczne, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 4, 281–286.
3. Zagor M., Janoska-Jaździk M., Szumy uszne: przyczyny, objawy i leczenie. Jak pozbyć się szumu w uszach?, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/105636,szumy-uszne (dostęp 31.03.2023).