Półpasiec uszny i zespół Ramsaya Hunta - objawy, leczenie, powikłania
Za półpasiec uszny odpowiada wirus Herpes varicella-zoster (VZV). Jest to jeden z typów półpaśca, którego objawy rozwijają się po jednej stronie twarzy i zwykle są widoczne w postaci wysypki i krost w okolicy uszu. Schorzenie najczęściej rozwija się u osób starszych, ale może także dotyczyć dzieci z obniżoną odpornością. Dowiedz się więcej o objawach i leczeniu półpaśca usznego. Sprawdź, dlaczego nie należy lekceważyć tej poważnej choroby zakaźnej!
Co to jest półpasiec uszny?
Półpasiec uszny to specyficzna odmiana półpaśca, obejmująca małżowinę uszną, okolice wokół ucha oraz jego wnętrze. Jest zakaźną chorobą wirusową, która wywołuje objawy ogólnoustrojowe oraz dermatologiczne. W przebiegu półpaśca pojawiają się pęcherze wypełnione płynem, a ich lokalizacja zależy od tego, który nerw został zajęty przez komórki wirusa. Cechą charakterystyczną półpaśca jest występowanie zmian skórnych po jednej stronie ciała.
Jeśli infekcja dotyczy nerwów twarzowych, wówczas wysypka zwykle pojawia się za uszami i na twarzy – po jednej stronie. Krosty mogą tworzyć się także w uszach i na szyi. Taki typ choroby określa się właśnie jako półpasiec uszny. Schorzenia nie należy lekceważyć, ponieważ nieleczony półpasiec ucha może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak np. zespół Ramsaya Hunta i trwałe porażenie nerwów twarzowych.
Półpasiec uszny – przyczyny
Za półpasiec uszny odpowiada wirus VZV (Herpes varicella-zoster) – ten sam, który wywołuje ospę wietrzną. Pierwszy kontakt z tym wirusem zwykle następuje w dzieciństwie, a w jego następstwie dochodzi do rozwoju ospy, w której przebiegu wysypka najczęściej pojawia się na różnych częściach ciała. Zdarza się, chociaż rzadko, że osoba chora przechodzi ospę wietrzną bezobjawowo, nie wiedząc, że również jest narażona na wystąpienie półpaśca w przyszłości.
Niestety pomimo ustąpienia ospy wietrznej cząsteczki wirusa mogą pozostawać w fazie latentnej (uśpionej) w komórkach zwojów nerwowych. Do ich reaktywacji dochodzi w stanach obniżonej odporności, zarówno w przebiegu innej choroby, jak i ogólnego osłabienia organizmu.
Pośrednie przyczyny półpaśca usznego, które mogą doprowadzić do obniżenia odporności, a tym samym do reaktywacji wirusa, to:
- wiek – osoby starsze często mają osłabioną odporność, a także cierpią na inne schorzenia, które wpływają na pogorszenie ogólnego stanu zdrowia;
- cukrzyca;
- HIV;
- choroby nowotworowe;
- schorzenia upośledzające układ immunologiczny;
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych, np. po przeszczepieniu narządu lub w przypadku chorób autoimmunologicznych;
- przewlekły lub silny stres;
- niedostateczna ilość snu;
- nieodpowiednie żywienie.
Ile trwa półpasiec i kiedy zaraża?
Nieaktywny wirus ospy wietrznej i półpaśca pozostaje w organizmie przez wiele lat. Nie wywołuje przy tym żadnych objawów i nie jest groźny dla innych osób. Okres wylęgania choroby trwa ok. 1-2 tygodni. W tym czasie półpasiec wywołuje objawy początkowo bólowe, a następnie wysypki obejmującej jeden dermatom. Kiedy wirus zaraża? W okresie świeżych zmian skórnych, tzn. gdy z pęcherzy wydostaje się płyn. W momencie gdy krostki zasychają i tworzą się strupy, ryzyko zarażenia maleje.
To, ile trwa półpasiec uszny, zależy przede wszystkim od stanu układu odpornościowego. Choroba zwykle mija po ok. 2-4 tygodniach, ale u osób z upośledzeniem odporności objawy mogą przyjmować ciężką postać i utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy, a w skrajnych przypadkach przez wiele lat. Deficyt odporności może wywoływać także nawroty półpaśca, które jednak zdarzają się rzadko.
Półpasiec uszny jest zaraźliwy. Do zainfekowania może jednak dojść tylko przy kontakcie ze zmianami skórnymi. Z tego powodu chora osoba powinna pamiętać, jak ważna jest higiena uszu. W trakcie choroby należy szczególnie dbać o czystość, a także w miarę możliwości unikać kontaktu z innymi. Należy pamiętać, że u osób, które wcześniej nie chorowały na ospę wietrzną, po kontakcie z osobą chorującą na półpasiec może się ona rozwinąć.
Objawy półpaśca usznego
Wirus Herpes varicella-zoster reaktywuje się stopniowo, w czasie ok. 1-2 tygodni. Początek półpaśca może więc nie wywoływać charakterystycznych symptomów. W zaawansowanej fazie choroby występują objawy w obrębie ucha, jak również ogólnoustrojowe:
- świąd ucha,
- ostry ból ucha,
- wysypka,
- zaburzenia lub utrata słuchu,
- szumy uszne,
- osłabienie,
- gorączka,
- bóle i zawroty głowy,
- zaburzenia smaku,
- wymioty,
- wrażliwość na światło,
- niekiedy może wystąpić oczopląs.
W pierwszej kolejności chory zwykle odczuwa świąd i pulsujący ból ucha, zwłaszcza przy dotyku. Następnie, po ok. 3-4 dniach, zwykle pojawia się wysypka, najczęściej bardzo bolesna. Krostki występują na zaczerwienionej skórze i mogą dotyczyć zarówno małżowiny usznej, okolic ucha, jak i jego wnętrza, w tym błony bębenkowej.
Jak wygląda półpasiec? W odróżnieniu od wysypki przy ospie wietrznej, krostki w przebiegu półpaśca gromadzą się w skupiskach i są wypełnione białym płynem, często przypominają pryszcze w uchu i jego okolicach. Przy półpaścu usznym krosty występują tylko po jednej stronie twarzy. Często małżowina uszna jest spuchnięta.
W miarę rozwoju choroby pęcherzyki stają się coraz bardziej widoczne i rozległe. Po ok. 7-14 dniach wykwity stopniowo zanikają, jednak mogą po nich pozostać blizny i przebarwienia. Ostry ból w okolicy zajętego nerwu twarzowego może jednak utrzymywać się nawet przez kilka tygodni po ustąpieniu objawów skórnych.
Na jakiej podstawie stawiana jest diagnoza półpaśca?
Warto pamiętać, że pojedyncza krosta w uchu lub wysypka za uszami nie zawsze świadczy o półpaścu. Istnieje wiele schorzeń, które wywołują zmiany tego typu. Wysypka za uszami u dorosłych lub dzieci może oznaczać uczulenie, reakcję na wysoką temperaturę (przegrzanie) czy inne zmiany dermatologiczne.
Świąt i krostki w uszach mogą być spowodowane również zapaleniem ucha zewnętrznego. Z tego powodu każdy niepokojący objaw należy skonsultować z lekarzem. Diagnoza półpaśca zwykle stawiana jest na podstawie obejrzenia przez specjalistę zmian skórnych i wywiadu z pacjentem.
Zespół Ramsaya Hunta i inne powikłania po półpaścu usznym
Możliwe powikłania po półpaścu usznym to m.in. zespół Ramsaya Hunta (ang. Ramsay Hunt syndrome – RHS). Jego bezpośrednią przyczyną jest zapalenie zwoju kolanka nerwu twarzowego. W przebiegu choroby pęcherzom, bólowi ucha i zaburzeniom słuchu towarzyszy:
- niedowład nerwu twarzowego (VII nerwu czaszkowego) lub jego porażenie;
- niedowład lub porażenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego (VIII nerwu czaszkowego);
- rzadziej zajęte są również inne nerwy czaszkowe.
W konsekwencji osoba chora ma zaburzenia ruchów twarzy, np.:
- trudności w zmarszczeniu czoła,
- zaburzenia czucia w obrębie twarzy,
- asymetria twarzy,
- opadanie kącika ust,
- niedomykanie szpary oka.
W przypadku zdiagnozowania zespołu Ramsaya Hunta bardzo ważne jest wdrożenie natychmiastowego leczenia przeciwwirusowego (stosuje się np. acyklowir). W przeciwnym razie uszkodzenie nerwu twarzowego może być nieodwracalne.
Bardzo rzadko zdarza się, że w przebiegu choroby nie występuje wysypka. Szczególnie w takich przypadkach konieczna jest diagnoza wykluczająca zespół Bell, który również cechuje porażenie nerwu twarzowego.
Ponadto rzadkie powikłania po półpaścu to:
- nadkażenie bakteryjne,
- zapalenie siatkówki,
- aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- ostre lub przewlekłe zapalenie mózgu,
- zapalenie rdzenia kręgowego,
- udar mózgu.
Półpasiec uszny – na czym polega leczenie?
Półpasiec uszny to choroba wirusowa, dlatego leczenie opiera się na przyjmowaniu preparatów o działaniu przeciwwirusowym. Wsparciem są natomiast leki przeciwbólowe, a także antyalergiczne. U osób z ciężkim przebiegiem półpaśca usznego konieczne może okazać się przyjmowanie dodatkowo kortykosteroidów. Skrajne przypadki wymagają podawania leków dożylnie w trakcie hospitalizacji. W niektórych przypadkach zaleca się także stosowanie środków przeciwdepresyjnych.
Leczenie półpaśca usznego należy rozpocząć możliwie najszybciej. Leki przeciwwirusowe powinny być wprowadzone w pierwszych 72 godzinach od wystąpienia objawów.
Ulgę w bólu może przynieść także domowe leczenie półpaśca. Można stosować zimne okłady w okolicy zajętego nerwu. Należy jednak pamiętać, że półpasiec uszny to poważne schorzenie, dlatego wszelkie stosowane metody należy konsultować z lekarzem.
Źródła:
- Baran A., Chodynicka B.: Półpasiec uszny i jego powikłania. Zespół Ramsaya Hunta. Opis trzech przypadków. Przegl Dermatol 2011, 98, 416–421, https://search.proquest.com/openview/1283b61ba95628b0a1105e6cb02dae05/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1286336 (dostęp: 26.10.2023).
- Grabowska J., Ankudowicz A., Ankudowicz G.K.: Półpasiec uszny u dziecka w postaci zespołu Ramsaya Hunta – opis przypadku. Przegl Dermatol 2016, 103, 469–474. https://core.ac.uk/download/pdf/193206601.pdf (dostęp: 26.10.2023).
- Kuchar E.: Półpasiec. https://choroby-zakazne.mp.pl/choroby/158210,polpasiec (dostęp: 26.10.2023).
