Spuchnięte ucho – w środku, na zewnątrz, co stosować?
Jeśli obserwujesz spuchnięte ucho u siebie lub u dziecka, nie lekceważ tego objawu. Obrzęk ucha, opuchlizna za uchem, czy też spuchnięte ucho w środku, a często również zaczerwienienie tej okolicy może wskazywać na alergię lub infekcję o podłożu wirusowym lub bakteryjnym. Sprawdź, jakie choroby wywołują opuchliznę małżowiny usznej i ucha środkowego oraz co stosować, by złagodzić obrzęk i ból!
- Jak dochodzi do obrzęku ucha?
- Spuchnięte ucho na zewnątrz – ucho pływaka
- Małżowina uszna – choroby chrząstki
- Spuchnięte ucho w środku – infekcja
- O czym może świadczyć opuchlizna za uchem? Zapalenie wyrostka sutkowatego
- Spuchnięte ucho na zewnątrz – ucho pływaka
- Spuchnięte i zatkane ucho – czy to alergia?
- Jak leczyć obrzęk w uchu?
Jak dochodzi do obrzęku ucha?
Bezpośrednia przyczyna spuchniętego ucha to płyn gromadzący się w tkankach. Do objawu takiego dochodzi w wyniku zaburzeń pomiędzy czynnikami drażniącymi, a czynnikami odpowiedzialnymi za odprowadzanie płynu poza naczynia.
Opuchlizna ucha może dotyczyć jego części zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. Natomiast obrzęk ucha może być spowodowany szeregiem różnych czynników, takich jak np.:
- Podrażnienie i urazy mechaniczne – w wyniku uderzenia, otarcia, odmrożenia lub przegrzania tkanek uszy mogą być spuchnięte, czerwone, gorące lub zimne.
- Choroby skóry – m.in. łuszczyca, egzema, czy łojotokowe zapalenie skóry mogą zajmować skórę uszu oraz ich okolic. Wówczas ucho może być suche, ropiejące, zaczerwienione. Często schorzeniom skóry towarzyszy obrzęk i swędzenie uszu.
- Choroby infekcyjne – za spuchnięte ucho w środku i na zewnątrz, zwłaszcza u dzieci, często odpowiada infekcja wirusowa, bakteryjna lub grzybicza.
Spuchnięte ucho na zewnątrz – ucho pływaka
Zauważając spuchnięte ucho można podejrzewać zakażenie o podłożu wirusowym, bakteryjnym lub grzybiczym. Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i widocznej części przewodu słuchowego. Jeśli dojdzie do naruszenia ciągłości naskórka, ze środowiska do tkanek mogą przedostać się drobnoustroje odpowiedzialne za zapalenie ucha zewnętrznego.
Najczęściej choroby małżowiny usznej i zewnętrznego przewodu słuchowego mają podłoże bakteryjne. Zarazki rozwijają się w uchu, jeśli sprzyjają temu panujące w nim warunki. Z tego też powodu zapalenie ucha zewnętrznego najczęściej dotyczy osób, które często pływają, przez co w uszach zalega wilgoć. Schorzenie takie określa się potocznie jako „ucho pływaka”. Do czynników sprzyjających infekcji ucha zewnętrznego zalicza się również nieprawidłową higienę uszu i drobne urazy naskórka. Ten rodzaj infekcji najczęściej rozwija się u dzieci poniżej 14. roku życia.
Namnażające się drobnoustroje w pierwszej kolejności zwykle wywołują swędzenie małżowiny usznej, następnie ucho może być “piekące” i czerwone. Chorobie towarzyszy obrzęk. Najczęściej spuchnięte i czerwone jest ucho lewe lub prawe, rzadziej infekcja rozwija się obustronnie.
Swędzące uszy to również objaw infekcji grzybiczej. Wówczas ucho może być suche, z widocznym złuszczającym się naskórkiem. Zwykle również z ucha wypływa biała wydzielina.
Małżowina uszna – choroby chrząstki
Rzadko za spuchnięte ucho odpowiadają choroby małżowiny usznej, takie jak np. nawracające zapalenie chrząstki. Przyczyny tego schorzenia nie są znane, a objawy zwykle rozwijają się nagle i trwają od kilku dni do kilku tygodni, po czym następuje okres remisji.
Pierwszymi objawami nawracającego zapalenia chrząstki często są gorączka, osłabienie i ogólne rozbicie. Co ważne, symptomy przypominające przeziębienie mogą pojawiać się nawet na kilka tygodni przed zmianami narządowymi. Kolejno zwykle pojawia się zapalenie i towarzyszący temu ból chrząstki ucha.
W przebiegu tej choroby ból małżowiny usznej jest następstwem postępującej degradacji chrząstek. Uszy są żywo czerwone i spuchnięte. Obrzęk uszu (jednego lub obu) może być tak silny, że doprowadza do zamknięcia światła przewodu słuchowego. Poza chrząstkami uszu choroba może zajmować również tkanki nosa, krtani, tchawicy i oskrzeli, ale najczęściej pierwszymi objawami są zmiany w obrębie uszu.
Spuchnięte ucho w środku – infekcja
Kolejną z możliwych przyczyn spuchniętego ucha jest stan zapalny ucha środkowego. Na schorzenie to najbardziej narażone są dzieci, które mają specyficzną, jeszcze nierozwiniętą budowę przewodu słuchowego. Z tego powodu za spuchnięte i czerwone ucho u dziecka najczęściej odpowiadają wirusy, które przedostają się do ucha w trakcie infekcji górnych dróg oddechowych.
Wirusowe zapalenie może natomiast przyczyniać się do namnażania bakterii, co jest jedną z głównych przyczyn ostrego lub przewlekłego zapalenia ucha środkowego. Osobie chorej początkowo mogą dokuczać swędzące uszy, zwykle w przebiegu infekcji, której towarzyszy wysoka gorączka, osłabienie, tkliwość uszu, złe samopoczucie, nudności i/lub wymioty. Kolejno ucho jest spuchnięte w środku, co zaburza słuch i może wywoływać szumy uszne. W uchu środkowym gromadzi się wydzielina, która powoduje uczucie wypełnienia i silny ból. Dolegliwości takie zwykle mijają po perforacji (pęknięciu) błony bębenkowej.
Z kolei w przebiegu wysiękowego zapalenia ucha środkowego ból może nie występować, obserwuje się natomiast ropiejące uchu, czyli wydzielinę wypływającą na zewnątrz przez przewód słuchowy.
O czym może świadczyć opuchlizna za uchem? Zapalenie wyrostka sutkowatego
Zdarza się, że opuchlizna za uchem jest jednym z objawów zapalenia wyrostka sutkowatego. Choroba ta jest powikłaniem po wcześniej przebytym ostrym lub przewlekłym zapaleniu ucha środkowego. W takich przypadkach za obrzęk ucha odpowiadają bakterie, które po infekcji przedostają się do wyrostka sutkowatego – kości z przestrzeniami pneumatycznymi wypełnionymi powietrzem, widocznej za uchem jako niewielkie uwypuklenie.
Czerwone i spuchnięte ucho nie jest jedynym objawem tego rodzaju zapalenia. Jednocześnie można zaobserwować ropiejące ucho, czyli wysięk spowodowany gromadzeniem się płynu. Zwykle obrzękowi towarzyszą inne symptomy, takie jak:
- ból i tkliwość, zwłaszcza przy dotyku;
- opuchlizna i ból małżowiny usznej;
- zaczerwienienie okolicy za uchem lub całej małżowiny;
- problemy ze słuchem, w tym niedosłuch lub szumy uszne;
- bóle i zawroty głowy, zaburzenia koncentracji;
- ogólnie złe samopoczucie, m.in. utrata apetytu, osłabienie;
- podwyższona temperatura ciała.
Spuchnięte ucho na zewnątrz – ucho pływaka
Za spuchnięte ucho mogą odpowiadać również alergeny, najczęściej wziewne, takie jak np. pyłki roślin, czy roztocza kurzu domowego. Zdarza się jednak, że alergiczne zapalenie uszu pojawia się po kontakcie z czynnikiem pokarmowym lub alergenem obecnym w przedmiotach, np. w okularach lub słuchawkach.
U alergików obrzęk ucha pojawia się w wyniku działania histaminy i przeciwciał, które są produkowane w nadmiarze w następstwie niewłaściwej odpowiedzi układu immunologicznego po kontakcie z alergenem.
Alergia, poza objawami takimi jak zatkane ucho i swędzenie zwykle wywołuje również kaszel, częste kichanie i łzawienie oczu. Ponadto uszy mogą być zaczerwienione i tkliwe przy dotyku. Zwykle ucho jest suche, swędzi i piecze. Skóra małżowiny usznej może się łuszczyć. Nieco rzadziej alergia wywołuje sączące się zmiany skórne w okolicy ucha. Uczulenie może objawiać się również za uchem w postaci wysypki.
Jak leczyć obrzęk w uchu?
Jeśli opuchlizna ucha jest następstwem urazu mechanicznego, pomocne mogą okazać się zimne okłady. W każdym innym przypadku, jeśli nieznana jest przyczyna obrzęku, warto poradzić się lekarza. Leczenie schorzeń uszu zależy od ich rodzaju.
W przypadku chorób o podłożu infekcyjnym zwykle w pierwszej kolejności zaleca się stosowanie doustnych preparatów przeciwbólowych. Zakażenie wirusowe często mija samoistnie po kilku dniach. Jeśli natomiast rozwinie się infekcja bakteryjna, w niektórych przypadkach konieczna może okazać się antybiotykoterapia.
Ulgę w bólu może przynieść stosowanie osmotycznych kropli do ucha, np. LIX. Zawierają one lidokainę o działaniu miejscowo znieczulającym i glicerol, który pochłania nadmiar wilgoci z tkanek, a tym samym redukuje obrzęk ucha.
Miejscowo działające krople douszne mogą wspierać leczenie spuchniętego ucha także w przebiegu schorzeń bakteryjnych. Przed stosowaniem preparatów bezpośrednio do kanału słuchowego należy jednak wykluczyć pęknięcie błony bębenkowej. Zapalenie ucha środkowego może wymagać przeprowadzenia specjalistycznych zabiegów, dlatego ważna jest ocena stanu przewodu słuchowego przez lekarza.
Krople o właściwościach redukujących obrzęk tkanek przynoszą ulgę również w przypadku zapalenia ucha zewnętrznego („ucho pływaka”), czy opuchlizny towarzyszącej alergii.
Źródła:
1. Hossmann-Poznańska E., Dzierżanowska D.: http://www.otolaryngologia.org.pl/orl2/pdf/zalecenia/zalecenia_zapalenie_ucha_zewnetrznego_tekst.pdf (data odczytu: 01.12.2020).
2. Kuczkowski J., Aktualne problemy w rozpoznawaniu i leczeniu ostrego i wysiękowego zapalenia ucha środkowego, Forum Medycyny Rodzinnej 2011;5(4):287-294. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/17972/14173 (data odczytu: 14.09.2020).
3. Jurkiewicz D., Zielnik-Jurkiewicz B.: Lidokaina w zapaleniach uszu – działanie, bezpieczeństwo, zastosowanie. Terapia, nr specjalny, sierpień 2019.
4. Lepka P., Katkowska A., Barnaś Sz.: Złośliwe zapalenie ucha zewnętrznego – opis przypadku. Otorynolaryngologia 2018, 17(3): 118-123.
5. https://swiatlekarza.pl/wysiekowe-zapalenie-ucha-srodkowego-u-dzieci/ (data odczytu: 13.11.2020).
6. https://ktomalek.pl/blog/zapalenie-ucha-dolegliwosc-wieku-dzieciecego/w-641 (data odczytu: 13.11.2020).
7. https://www.przegladreumatologiczny.pl/nawracajce_zapalenie_chrzstek
