Uraz akustyczny ucha – jak powstaje? Jak leczyć ostry i przewlekły uraz akustyczny?
Narząd słuchu jest narażony na wiele dolegliwości, w tym uraz akustyczny, który jest mechanicznym uszkodzeniem struktur ucha pod wpływem ekspozycji na hałas. Może być trwały lub przejściowy czy też ostry lub przewlekły. Taka przypadłość dotyczy osób w każdym wieku i wbrew pozorom zdarza się bardzo często. Przykładowo, jedną z możliwych przyczyn ostrego urazu akustycznego jest narażenie narządu słuchu na kontakt z wysokim dźwiękiem, takim jak np. wybuch petardy czy wystrzał z broni palnej. Dowiedz się, jak powstaje uraz akustyczny, jakie są jego objawy i sposoby leczenia!
- Co to jest uraz akustyczny?
- Rodzaje urazu akustycznego – ostry i przewlekły
- Ostry uraz akustyczny – możliwe przyczyny
- Jakie są przyczyny przewlekłego urazu akustycznego?
- Uszkodzenie słuchu przez uraz akustyczny – objawy
- Na czym polega leczenie urazu akustycznego?
- Jak zapobiegać urazom akustycznym?
Co to jest uraz akustyczny ucha?
Jako uraz akustyczny określa się uszkodzenie słuchu spowodowane ekspozycją na hałas. Nagły, wysoki dźwięk może doprowadzić do natychmiastowej utraty lub upośledzenia słuchu (wiele tutaj zależy też od indywidualnej wrażliwości na hałas). Również przewlekłe narażenie na hałas, nawet o niskiej częstotliwości, może prowadzić do urazu akustycznego.
Najczęściej za uraz akustyczny odpowiada uszkodzenie struktur ucha wewnętrznego, a dokładniej narządu Cortiego. Ta część narządu słuchu znajduje się w ślimaku, a na niej zlokalizowane są komórki rzęsate (inaczej komórki rzęskowe, słuchowe), które pod wpływem hałasu ulegają uszkodzeniu i się nie regenerują.
To nie koniec możliwości. Zdarza się również, że uraz akustyczny i towarzyszące mu ciśnienie jest bezpośrednią przyczyną pęknięcia błony bębenkowej oddzielającej ucho środkowe oraz wewnętrzne.
Rodzaje urazu akustycznego – ostry i przewlekły
Warto zaznaczyć, że uszkodzenie struktur ucha środkowego i/lub wewnętrznego może nastąpić zarówno pod wpływem dźwięków wysokich, jak i tych o niższej częstotliwości, zwłaszcza jeśli narażenie na ich ekspozycję występuje długotrwale. Pod tym względem wyróżnia się:
- ostry uraz akustyczny – zwykle pojawia się nagle, nawet po krótkiej ekspozycji na hałas o wysokiej częstotliwości przekraczającej 130 dB;
- przewlekły uraz akustyczny – wynika z długotrwałego narażenia na hałas o umiarkowanej i niskiej częstotliwości (ok. 80 dB).
Ostry uraz akustyczny – możliwe przyczyny
Za ostry uraz akustyczny najczęściej odpowiada narażenie na wysokie dźwięki. Do szybkiego uszkodzenia struktur ucha mogą przyczyniać się wybuchy, wystrzały z pistoletu, a nawet zmiana ciśnienia podczas startu samolotu.
Wśród czynników uszkadzających słuch, z jakimi mamy częsty kontakt, należy wymienić także słuchanie głośnej muzyki. Z tego powodu często zdarza się, że np. po koncercie słyszymy piszczenie w uszach. Niekiedy ten objaw ustępuje po kilku godzinach, jednak może również pozostawić stały ubytek słuchu.
Zdarza się też, że uderzenie w ucho jest przyczyną uszkodzenia delikatnych tkanek. W takich przypadkach może dochodzić do pęknięcia błony bębenkowej pod wpływem ciśnienia, jak i do mechanicznego uszkodzenia dowolnych części ucha.
Jakie są przyczyny przewlekłego urazu akustycznego?
Przewlekły uraz akustyczny rozwija się stopniowo i powoduje odbiorczy niedosłuch. Obserwuje się narastające pogorszenie słuchu, które początkowo może być bagatelizowane. W tym przypadku za upośledzenie słuchu najczęściej odpowiada długotrwała ekspozycja na hałas o umiarkowanym natężeniu. Szczególnie narażone są więc osoby pracujące z wykorzystaniem głośnych urządzeń mechanicznych, a także wszyscy, którzy przebywają w hałaśliwym otoczeniu. Ten typ urazu akustycznego wynika z upośledzenia wrażliwości komórek rzęsatych i powoduje nieodwracalne uszkodzenie słuchu, które prowadzi do głuchoty.
Uszkodzenie słuchu przez uraz akustyczny – objawy
Uszkodzenie słuchu może mieć różne objawy, zależne od przyczyny i powstałych konsekwencji. Ostry uraz akustyczny często występuje jednocześnie z pęknięciem membrany usznej.
Pęknięta błona bębenkowa zwykle wywołuje objawy, takie jak np. krwawienie z ucha. Warto jednak zaznaczyć, że za krwotok z ucha mogą również odpowiadać inne, poważne choroby ogólnoustrojowe. Niekiedy krew płynąca z ucha, zwłaszcza u dziecka, może sugerować mechaniczne uszkodzenie tkanek, np. przez ciało obce w uchu, dlatego obserwując taki objaw, zawsze należy skorzystać z szybkiej pomocy lekarza.
Pęknięcie „bębenka” w uchu może wywoływać również inne dolegliwości, takie jak szumy, piski i dziwny dźwięk, określany niekiedy jako metaliczny (trzaski), czy huk w głowie i zaburzenia słuchu. Przy przewlekłym urazie akustycznym może występować ból ucha, często bardzo uciążliwy, jak również ogólny dyskomfort.
Z kolei przewlekły uraz akustyczny często pozostaje długotrwale niezauważony. Następuje stopniowe pogorszenie słuchu. Jednocześnie mogą występować szumy uszne, ale pojawiają się tylko w części przypadków. Zdarza się również, że uraz akustyczny jest powodem:
- zaburzonej koncentracji,
- uczucia zwiększonego ciśnienia w uchu,
- obniżonej wrażliwości na bodźce.
Jednak to, jak zaawansowany jest uraz akustyczny, najlepiej oceni specjalista, który prawdopodobnie wykona badanie słuchu o nazwie audiogram.
Na czym polega leczenie urazu akustycznego?
Podejrzewając uraz akustyczny, należy bezzwłocznie udać się do lekarza. Leczenie trzeba rozpocząć jak najszybciej, najlepiej w pierwszych 2-3 dniach od narażenia na wysoki dźwięk. W późniejszym czasie uszkodzenie słuchu może być nieodwracalne. Często konieczna jest hospitalizacja.
Czy słuch się regeneruje? Niestety nie następuje to naturalnie i samoistnie. Utrata słuchu może być odwracalna, jeśli odpowiada za nią pęknięcie błony bębenkowej (inaczej perforacja błony bębenkowej). W takich przypadkach po jej rekonstrukcji możliwy jest powrót do zdrowia.
Leczenie urazu akustycznego może odbywać się za pomocą nowoczesnych metod chirurgicznych. Jeśli jednak mamy do czynienia z przewlekłym urazem akustycznym wynikającym z trwałego uszkodzenia komórek słuchowym, najskuteczniejszym sposobem poprawy komfortu życia są aparaty słuchowe.
Jak zapobiegać urazom akustycznym? Czego unikać?
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, iż konsekwencje przewlekłego urazu akustycznego mogą pogłębiać się latami. Z kolei w przypadku jego ostrej postaci uszkodzenie słuchu często następuje w ciągu zaledwie kilku minut. Niestety leczenie poważnych ubytków słuchu często jest długotrwałe i skomplikowane, a w niektórych przypadkach jedynym sposobem na poprawę komfortu są wspomniane aparaty słuchowe.
Warto więc pamiętać przede wszystkim o odpowiedniej profilaktyce. Zastanawiasz się, jak zabezpieczyć słuch przed urazem akustycznym? Przede wszystkim unikając częstego przebywania w głośnym otoczeniu, co ma destrukcyjny wpływ na nasz narząd słuchu. W miarę możliwości, przy narażeniu na wysokie dźwięki, dobrze jest stosować zatyczki do uszu. Słuchając muzyki, zwłaszcza przez słuchawki, należy ograniczać jej głośność i dbać o zdrowie przewodu słuchowego.
Nie bez znaczenia pozostaje także prawidłowa higiena uszu. Niedozwolone jest umieszczanie patyczków kosmetycznych wewnątrz przewodu słuchowego, co zupełnie nieświadomie wciąż robi wiele osób. Jak podkreślają lekarze laryngolodzy, wkładanie patyczków higienicznych do kanału słuchowego podrażnia komórki rzęsate, które stopniowo ulegają osłabieniu. Warto mieć świadomość, iż niewłaściwa pielęgnacja narządu słuchu zwiększa też ryzyko rozwoju stanu zapalnego, który nieleczony może prowadzić do ubytku słuchu.
Pamiętajmy, że wszelkie schorzenia uszu należy systematycznie leczyć pod okiem doświadczonego i wykwalifikowanego lekarza. Ewentualne podrażnienia delikatnych tkanek w przewodzie słuchowym, także spowodowane zatyczkami do uszu i noszeniem słuchawek, można łagodzić za pomocą wyrobu medycznego LIX, który dzięki zawartości glicerolu i lidokainy wspomaga usuwanie nadmiaru wilgoci z uszu, redukuje obrzęk, a co najważniejsze eliminuje ból.
Źródła:
- Maria Zalesska-Kręcicka: Zarys otolaryngologii: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wrocław: 2008, s. 97.
- Mariola Zagor, Urazy akustyczne, https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/110217,urazy-akustyczne [dostęp 28.08.2023].
