Co może oznaczać ból małżowiny usznej? Typowe przyczyny problemu
Najbardziej zewnętrzną częścią narządu słuchu jest małżowina uszna. Odpowiada ona za odbieranie bodźców akustycznych, a także ochronę wewnętrznych części narządu, dlatego sama jest narażona na liczne dolegliwości. Gdy pojawia się ból małżowiny usznej, powodów może być wiele. Warto poznać te najbardziej prawdopodobne, aby wybrać odpowiednie metody postępowania. W tym artykule przybliżamy szczegółowo najczęstsze przyczyny bólu ucha zewnętrznego i podpowiadamy, co zrobić w ich przypadku!
Czy ból małżowiny usznej to powód do niepokoju?
U człowieka małżowina uszna w większości składa się z chrząstki sprężystej pokrytej skórą. Tylko płatek uszny zawiera głównie tkankę tłuszczową i jest pozbawiony szkieletu. Pofałdowany kształt małżowiny, z charakterystyczną muszlą w części centralnej, ułatwia odbieranie sygnałów dźwiękowych z otoczenia i przekazywanie ich do dalszej części narządu słuchu – przewodu słuchowego zewnętrznego.
Małżowina może pełnić swoje funkcje, czyli efektywnie brać udział w procesie słyszenia oraz ochronie narządu słuchu, dzięki budowie anatomicznej, w tym silnemu unerwieniu i ukrwieniu. W jej obrębie znajdują się liczne nerwy czuciowe i ruchowe, a także tętnice. Z tego powodu ta część ciała intensywnie odbiera i przekazuje do układu nerwowego bodźce czuciowe (np. ból) i termiczne (zmiany temperatury).
Tym samym już drobne zaburzenia w obrębie tkanek małżowiny usznej mogą być zgłaszane jako dolegliwości bólowe. W większości przypadków nie są one groźne i szybko ustępują. Trzeba jednak mieć na uwadze, że intensywny ból małżowiny usznej może wskazywać również na poważniejsze schorzenia lokalne i ogólnoustrojowe, dlatego nie można go lekceważyć i warto poznać możliwe przyczyny.
Najczęstsze przyczyny bólu małżowiny usznej
Ból małżowiny usznej może być spowodowany urazem mechanicznym (uderzeniem, otarciem) lub ukąszeniem owada. Szczypanie i kłucie skóry pojawiają się też, gdy ucho jest wychłodzone. Inną możliwą przyczyną jest infekcja ucha zewnętrznego lub rzadziej objawy promieniujące z innych części ciała.
Nagły ból ucha a urazy mechaniczne i ukąszenia owadów
Małżowina uszna jest częścią ,,wystającą”, dlatego też urazy mechaniczne w obrębie ucha najczęściej dotyczą właśnie niej. Niekiedy wystarczy przypadkowe uderzenie, otarcie o drzwi czy przedostanie się drobnego ciała obcego do ucha, aby doszło do uszkodzenia skóry i/lub chrząstki. Wówczas może wystąpić zaczerwienienie, obrzęk, a nawet siniak, czemu towarzyszy silny, kłujący ból ucha.
Podobne objawy pojawiają się po ukąszeniu owadów. Jad odpowiada za uszkodzenie tkanek, w efekcie czego dochodzi do rozwoju lokalnego stanu zapalnego. Często momentu samego ukąszenia nie odczuwamy, natomiast po krótkim czasie może pojawić się ból, pieczenie i swędzenie.
Ostry ból ucha po wychłodzeniu tkanek
Z uwagi na wspomnianą wrażliwość tkanek małżowiny na zmiany temperatury, może ona boleć, piec i kłuć w następstwie ekspozycji na niskie temperatury czy zimny wiatr. Brak nakrycia głowy w zimowe czy jesienne dni może więc skutkować bólem małżowiny, zwykle o charakterze pulsacyjnym. Niekiedy spory dyskomfort pojawia się także w sytuacji odwrotnej, czyli po przegrzaniu skóry pod wpływem nadmiaru promieni UV.
Ból małżowiny a infekcja ucha – przyczyny i objawy ,,ucha pływaka”
Małżowina jest elementem ucha zewnętrznego, wspólnie z zewnętrznym kanałem słuchowym, czyli częścią przewodu zlokalizowaną przed błoną bębenkową. Powodem bólu może być tzw. ,,ucho pływaka„, czyli bakteryjne lub grzybicze zakażenie tkanek, odpowiedzialne za zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego i / lub małżowiny usznej.
Określenie ,,ucho pływaka” nawiązuje do osób często korzystających z basenów, ale tak naprawdę może mieć różne przyczyny. Zapalenie ucha zewnętrznego najczęściej dotyczy dzieci i osób z obniżoną odpornością. Sprzyjają mu również podrażnienia skóry przewodu słuchowego i małżowiny usznej, np. spowodowane niewłaściwą higieną (urazami przez wkładane do ucha patyczki higieniczne), noszeniem słuchawek dousznych i aparatów słuchowych (powodujące gromadzenie się woskowiny) czy współistniejące choroby skóry.
Możliwe objawy zapalenia ucha zewnętrznego to:
- ból w środku ucha, jak również w okolicy małżowiny usznej;
- swędzenie i zaczerwienienie;
- suchość i łuszczenie skóry;
- wzrost temperatury tkanek (uczucie ciepła);
- niekiedy ropne zmiany skórne;
- wrażenie zatkania ucha;
- a nawet obecność wydzieliny.
Inne możliwe przyczyny – ból w okolicy ucha a schorzenia ogólnoustrojowe
Trzeba zaznaczyć, że za ból małżowiny usznej może odpowiadać zapalenie ucha środkowego, a nawet ucha wewnętrznego. Ból za uchem bywa też symptomem zapalenia wyrostka sutkowatego. Wszystko za sprawą połączeń nerwowych, które mogą powodować dolegliwości promieniujące. Rzutowany ból ucha (otalgia wtórna) może wynikać również m.in. z:
- Neuralgii nerwu trójdzielnego – nerw ten unerwia twarz i jamę ustną. Jego zaburzenia mogą odpowiadać za ból ucha, jak również bóle twarzy, łzawienie oczu czy ślinotok.
- Zapalenia stawów skroniowo-żuchwowych – o dysfunkcji stawów świadczy zwłaszcza ból, który nasila się podczas mówienia czy przeżuwania pokarmów.
- Półpaśca usznego – przy zapaleniu ucha zewnętrznego, wywołanym wirusem ospy wietrznej i półpaśca, mogą pojawić się zmiany skórne w postaci pęcherzyków w okolicy małżowiny usznej i kanału słuchowego. Temu zwykle towarzyszy ból, niekiedy pogorszenie słuchu, zawroty głowy i porażenie nerwu twarzowego.
- Zapalenia zatok – zmiany ciśnienia w przewodach zatokowych mogą oddziaływać na ciśnienie w trąbce Eustachiusza, skutkując bólem w obrębie uszu.
- Problemów stomatologicznych – zmiany, takie jak np. ropnie okołozębowe czy zaawansowana próchnica mogą powodować bóle promieniujące do okolicy ucha.
- Chorób dermatologicznych – egzema towarzysząca atopowemu zapaleniu skóry, alergii, zapaleniu łojotokowemu, liszajowi rumieniowatemu i łuszczycy może powodować ból małżowiny usznej, jak również zwiększać ryzyko ostrego zapalenia ucha zewnętrznego.
- Nowotworów – zmiany nowotworowe małżowiny usznej to m.in. rak płaskonabłonkowy i podstawnokomórkowy. Pierwszy z nich często przybiera postać głębokiego owrzodzenia, odpowiadającego za ból i krwawienie nawet przy niewielkich urazach.
Co zrobić przy bólu w uchu lub w obrębie małżowiny usznej?
W przypadku łagodnych dolegliwości można spróbować domowych sposobów i produktów dostępnych w aptekach bez recepty. Jeśli jednak ból małżowiny usznej jest intensywny, przewlekły lub towarzyszą mu inne objawy, trzeba skonsultować się z lekarzem – pierwszego kontaktu lub laryngologiem. Specjalista może ocenić stan struktur niewidocznych, zalecić właściwe metody diagnostyczne i przepisać skuteczne leki. Jeśli natomiast podejrzewasz, że ból ucha może mieć podłoże stomatologiczne, ustal wizytę u dentysty.
Nie zwlekaj z wizytą u lekarza również, jeśli wyczujesz guzek za uchem, pojawią się wyciek z ucha, gorączka, zaburzenia słuchu czy inne niepokojące objawy.
Domowe sposoby na ból małżowiny usznej
W ramach domowych metod na ból małżowiny usznej wymienia się ciepłe okłady. Termofor, nie gorący, tylko ciepły (np. owinięty tkaniną) można przyłożyć do bolącego ucha podczas wieczornego odpoczynku. Przyjemne ciepło rozluźnia tkanki, daje ukojenie przy bólu i świądzie. Jednak jeśli powodem dolegliwości jest ukąszenie owada lub uraz, zaleca się raczej kompres zimny, redukujący obrzęk.
Niekiedy ulgę może przynieść również delikatny masaż lub wtarcie w skórę za uchem olejku rozgrzewającego, np. kamforowego. Pamiętaj jednak, że ciepło sprzyja namnażaniu bakterii, dlatego do metody tej trzeba podchodzić z ostrożnością i stosować ją wyłącznie sporadycznie. Nie zaleca się też aplikowania jakichkolwiek ziół do przewodu słuchowego, ponieważ mogą one odpowiadać za nasilenie objawów.
Produkty dostępne w aptekach – krople i leki przeciwbólowe
Ból każdego pochodzenia można złagodzić za pomocą doustnych leków przeciwbólowych, zawierających np. paracetamol lub ibuprofen. Trzeba jednak pamiętać, że maskują one dolegliwości, ale nie eliminują ich przyczyny.
W aptekach dostępne są również krople do uszu z lidokainą, która działa miejscowo znieczulająco (np. wyrób medyczny LIX). Można po nie sięgać, gdy ból małżowiny usznej spowodowany jest podrażnieniem tkanek pod wpływem czynników środowiskowych (np. ekspozycją na wilgoć) lub pomocniczo przy infekcjach.
W celu leczenia bólu ucha i małżowiny usznej lekarz może zalecić również stosowanie antybiotyku lub leku przeciwgrzybiczego – w przypadku zapalenia ucha o podłożu bakteryjnym lub grzybiczym. Są to środki w formie kropli, syropów lub tabletek doustnych.
Jeśli natomiast powodem bólu są schorzenia ogólnoustrojowe, konieczne bywa wdrożenie metod zaleconych przez odpowiedniego specjalistę.
FAQ
Jak wygląda zapalenie małżowiny usznej?
Na zapalenie małżowiny usznej wskazują m.in. ból, zaczerwienienie, obrzęk i wrażenie ocieplenia skóry. Niekiedy pojawiają się zmiany w postaci łuszczenia, pęknięć czy ropnych bąbli.
Jakie są domowe sposoby na ból małżowiny usznej?
W przypadku bólu małżowiny najczęściej stosuje się domowe sposoby, takie jak ciepłe kompresy czy rozgrzewanie okolicznych tkanek olejkami ziołowymi. Metody takie nie są wskazane, jeśli nie mamy pewności co do podłoża objawów.
Dlaczego boli mnie małżowina uszna?
Małżowina uszna może boleć od podrażnień, infekcji (wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych), urazów mechanicznych i ukąszeń owadów. Rzadziej jest to objaw schorzeń ogólnoustrojowych, np. atopowego zapalenia skóry czy łuszczycy.
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/106224,zakazenia-ucha-zewnetrznego
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.5.
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/wytyczne/195660,bol-ucha-rozpoznawanie-czestych-i-rzadkich-przyczyn
- https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1427,choroby-ucha-zewnetrznego
- https://podyplomie.pl/medycyna/35646,zmiany-skorne-zlokalizowane-w-obrebie-malzowiny-usznej
