Nawracająca infekcja ucha – jak sobie z nią radzić?
Infekcja ucha to bolesna przypadłość, która ma tendencję do nawracania. Często występuje u dzieci, jednak zdarza się również osobom dorosłym. Wyróżniamy kilka rodzajów zapalenia ucha. W zależności od tego, która część narządu została zaatakowana, choroba może objawiać się w nieco inny sposób i wymagać określonego leczenia. Skąd się bierze nawracająca infekcja ucha i jak sobie z nią poradzić? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Rodzaje stanów zapalnych uszu
Budowa anatomiczna ucha jest trójdzielna. Każda z części tego organu odpowiada za inne czynności, każda może również ulec zakażeniu po kontakcie z drobnoustrojami. Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Jest oddzielone błoną bębenkową od ucha środkowego, które składa się z jamy bębenkowej, kosteczek słuchowych, trąbki słuchowej (tzw. trąbki Eustachiusza) oraz powierzchni zewnętrznej okienka owalnego. Elementami ucha wewnętrznego są błędnik kostny (w którym znajduje się m.in. ślimak) i błędnik błoniasty.
W zależności od tego, która część organu została zaatakowana przez drobnoustroje, mówimy o zapaleniu ucha zewnętrznego, środkowego lub wewnętrznego. Każda z tych jednostek chorobowych jest spowodowana nieco innymi czynnikami i obejmuje inne fragmenty narządu.
Zapalenie ucha zewnętrznego
Stany zapalne w obrębie ucha zewnętrznego najczęściej mają postać czyraków. Przyczyną tego jest fakt, że tę część organu pokrywa skóra z mieszkami włosowymi. O rozlanym zapaleniu zewnętrznego przewodu słuchowego mówimy w przypadku uogólnionego stanu zapalnego w obrębie skóry przewodu słuchowego. Może ono rozprzestrzeniać się na małżowinę uszną oraz błonę bębenkową. Tak zwane złośliwe zapalenie ucha zewnętrznego może również naciekać na kości podstawy czaszki, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta.
Zapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego wiąże się z zaburzeniami czynności trąbki słuchowej. Choroba dzieli się na kilka rodzajów:
- ostre zapalenie ucha środkowego – jego charakterystycznym objawem jest silny, pulsujący ból wewnątrz narządu;
- wysiękowe zapalenie ucha środkowego – jego objawy nie są szczególnie nasilone, jednak cechą charakterystyczną jest postępujący niedosłuch;
- przewlekłe zapalenie ucha środkowego – występuje wówczas, gdy w jamie bębenkowej gromadzi się ropna lub śluzowo-ropna wydzielina. Jeśli nie wypływa z organu samoistnie, trzeba ją ręcznie usunąć.
Zapalenie ucha wewnętrznego
Zapalenie ucha wewnętrznego rozwija się z nieleczonego zapalenia ucha środkowego. Inna nazwa tej jednostki chorobowej to zapalenie błędnika. Objawy tego typu infekcji są najpoważniejsze i najtrudniejsze do wyleczenia.
Stany zapalne najczęściej występują w obrębie ucha zewnętrznego. Nieleczona infekcja w obrębie tej części organu wywołuje ryzyko zapalenia ucha środkowego. To z kolei prowadzi do zapalenia ucha wewnętrznego. Reagowanie już na pierwsze objawy zakażenia jest szczególnie ważne w przypadku dzieci.
Zapalenie ucha u dziecka
Mechanizm zachorowania jest nieco inny w przypadku dzieci i dorosłych. Wirusy i bakterie odpowiedzialne za stan zapalny ucha bardzo często rozprzestrzeniają się w przedszkolach i żłobkach. Dzieci są szczególnie narażone na zachorowanie również z uwagi na obniżoną odporność organizmu. Sam przebieg choroby u najmłodszych jest zbliżony do tego, który występuje u dorosłych, jednak objawy bywają bardziej nasilone. Infekcja w obrębie ucha może być początkowo mylona z inną jednostką chorobową. Ma to związek z faktem, że ten narząd łączy się bezpośrednio z gardłem poprzez wspomnianą wyżej trąbkę Eustachiusza. Dzieci, które mają tendencję do nawracającego zapalenia górnych dróg oddechowych, częściej zapadają również na choroby uszu.
Objawy zapalenia ucha
W zależności od tego, do jak silnego zakażenia doszło, objawy towarzyszące zapaleniu ucha mogą być różne. Do najczęściej występujących należą:
- silny ból ucha,
- ból w obrębie żuchwy,
- ból w okolicy wyrostka sutkowatego,
- szumy uszne,
- niedosłuch,
- gorączka,
- obrzęk wewnątrz narządu,
- uczucie zatkania ucha,
- świąd,
- wyciek z ucha,
- zawroty głowy,
- oczopląs,
- nudności i wymioty,
- niedrożność nosa,
- zapalenie zatok,
- perforacja błony bębenkowej.
Ostre zapalenie ucha środkowego lub wewnętrznego może prowadzić do groźnych powikłań. Należą do nich przede wszystkim:
- zapalenie piramidy kości skroniowej,
- ropień szczytu piramidy kości skroniowej,
- ropień nad- i podtwardówkowy,
- ropień płata skroniowego,
- ropień móżdżku,
- zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej,
- zapalenie opon mózgowych,
- porażenie nerwu twarzowego,
- częściowa lub całkowita utrata słuchu.
Nie należy lekceważyć pierwszych objawów infekcji. W przypadku wystąpienia stanu zapalnego ucha wskazane jest jak najszybsze udanie się na wizytę do lekarza laryngologa. Specjalista ma obowiązek przeprowadzić diagnostykę i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Leczenie nawracającego zapalenia ucha
Leczenie stanów zapalnych w obrębie uszu jest uzależnione od tego, która część narządu została zainfekowana. Na dobór i dawkowanie leków ma również wpływ wiek pacjenta.
Zapalenie ucha zewnętrznego – leczenie
Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego polega na podawaniu antybiotyków, leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Zwykle stosuje się je zewnętrznie, rzadziej zachodzi potrzeba podawania środków doustnych. Pomocne przy leczeniu tego typu infekcji są krople do uszu o działaniu osmotycznym i przeciwbólowym np. wyrób medyczny LIX. Zmniejszają obrzęk przewodu słuchowego i niwelują towarzyszący mu dyskomfort.
Zapalenie ucha środkowego – leczenie
Leczenie zapalenia ucha środkowego polega na podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków obkurczających śluzówkę nosa (np. odpowiednich kropli), leków zmieniających właściwości fizyczne i chemiczne śluzu w drogach oddechowych oraz antybiotyków.
Zapalenie ucha wewnętrznego – leczenie
Zapalenie ucha wewnętrznego wymaga hospitalizacji. W toku terapii stosowana jest pogłębiona diagnostyka oparta na szeregu badań laryngologicznych i laboratoryjnych. Stan pacjenta musi być też stale monitorowany ze względu na ryzyko wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań.
Przyczyny nawracającej infekcji ucha
Nawracające zapalenie ucha wynika z zakażenia przewodu słuchowego zewnętrznego, środkowego lub wewnętrznego. Infekcja może mieć charakter wirusowy, bakteryjny lub grzybiczy. W większości przypadków za zachorowanie odpowiada jeden szczep bakterii (rzadziej dwa lub więcej). Dzieci częściej doświadczają infekcji wirusowych lub mieszanych (wirusowo-bakteryjnych) niż osoby dorosłe.
Warunki, które sprzyjają nawracającemu zapaleniu ucha, mogą być różnorodne. Do najczęściej występujących z nich należą:
- osłabienie odporności,
- infekcja górnych dróg oddechowych,
- choroby przewlekłe (np. cukrzyca, AIDS),
- uwarunkowania środowiskowe,
- niewłaściwe warunki socjalne i higieniczne w otoczeniu,
- nieprawidłowa dieta,
- palenie tytoniu,
- zespoły niedoborów pokarmowych,
- choroba refluksowa przełyku,
- leczenie immunosupresyjne,
- zmiany popromienne,
- uraz mechaniczny (rozerwana błona bębenkowa),
- indywidualna budowa anatomiczna danej osoby.
Zapobieganie zapaleniu ucha
Profilaktyka nawracającego zapalenia ucha obejmuje głównie optymalny dla zdrowia styl życia. Zaleca się przede wszystkim zaprzestanie palenia tytoniu, szczególne dbanie o higienę uszu oraz wzmacnianie ogólnej odporności organizmu. Ten ostatni cel można osiągnąć m.in. poprzez poddawanie się szczepieniom przeciw grypie oraz przeciwbakteryjnym. U niektórych pacjentów zalecane jest długotrwałe przyjmowanie leków zapobiegających refluksowi.
Druga grupa czynności profilaktycznych związanych z nawracającą infekcją ucha to różnego rodzaju zabiegi medyczne. W zależności od tego, jakie jest podłoże problemu, pomocne mogą okazać się:
- operacja przegrody nosowej,
- plastyka ujścia gardłowego trąbki słuchowej,
- poszerzenie światła trąbki słuchowej,
- czynnościowa operacja zatok przynosowych,
- usunięcie polipów z nosa,
- plastyka małżowin nosowych dolnych,
- różnorodne zabiegi poprawiające drożność i czynność trąbki słuchowej.
Domowe sposoby na zapalenie ucha
Leczenie infekcji ucha powinno odbywać się pod opieką lekarza. Przepisane przez specjalistę środki medyczne jako jedyne dają gwarancję skutecznego i trwałego pozbycia się problemu. Aby złagodzić objawy choroby, można jednak stosować również domowe sposoby. Silny ból uśmierza się ciepłymi, suchymi okładami. Doskonale sprawdzają się do tego poduszka elektryczna, specjalny termofor wypełniony pestkami wiśni, ale także zwykły ręcznik ogrzany na kaloryferze.
Podczas leczenia zapalenia ucha należy unikać przeciągów oraz moczenia chorego narządu. Zaleca się bardzo delikatne czyszczenie małżowiny od zewnątrz wilgotną ścierką lub płatkiem kosmetycznym. Niewskazane są natomiast kąpiele w wannie z zanurzaniem głowy oraz wszelkiego rodzaju aktywności w wodzie (basen, pływanie w morzu itp.).
Zarówno podczas choroby, jak i w okresie, w którym dolegliwości nie występują, wskazane jest regularne czyszczenie przewodu słuchowego specjalnie przeznaczonymi do tego celu preparatami. Pomocne są tu wyroby medyczne w postaci sprayów lub kropli do uszu. Należy zwracać uwagę na to, aby miały one jak najbardziej naturalny skład. Niewskazane jest natomiast wkładanie patyczków kosmetycznych do wnętrza kanału słuchowego. Grozi to ubiciem zalegającej wewnątrz narządu woskowiny, która może przeobrazić się w czop uniemożliwiający prawidłowe słyszenie i będący przyczyną różnych dolegliwości.
